ONLİNE İŞLEMLER
Ortodonti, dişlerin, çenelerin ve yüz yapılarının doğru hizalanmasını ve işlevsel bir uyum içinde olmasını sağlayan diş hekimliğinin bir dalıdır.
Ortodonti, diş ve çene düzensizliklerini düzeltmek ve sağlıklı bir kapanış sağlamak için uygulanan diş hekimliği branşıdır. Ortodontistler (ortodonti uzmanları) tarafından uygulanan ortodontik tedaviler, çene kemiğinin ve dişlerin doğru yerde, konumda yerleşmesini sağlarlar. Dişlerdeki çapraşıklıkların düzeltilmesi, önemli bir estetik kazanım sağlamakla kalmayıp, ağız ve diş sağlığına da pek çok katkıda bulunur. Bu düzeltmeler, diş temizliğini kolaylaştırarak çürük ve diş eti hastalıkları riskini azaltır, doğru çiğneme ve konuşma fonksiyonlarını destekler, çene eklemindeki baskıyı hafifletir ve genel ağız sağlığını iyileştirir.
Ortodonti bölümümüzde; çapraşık dişlerin düzeltilmesi, diş, çene ve yüzdeki uyumsuzlukların giderilmesi ile ilgili tedavi uygulamaları gerçekleştirilir.
Çapraşık dişlerle ağız hijyeni sağlamak daha güçtür. Buna bağlı olarak diş eti rahatsızlıkları ve çürükler daha kolay oluşur. Çapraşıklıkta ve eklem ilişkisi bozuk olduğunda çiğneme tam yapılamadığından sindirim sisteminde de birtakım problemler başlar. Alt ve üst dişlerin birbiriyle tam uyumlu olmadığı durumlarda, çene eklemine veya tek bir dişe fazla yük gelerek ağrılı ve tedavisi zor problemlere yol açabilir. Estetik olarak özellikle bazı vakalarda inanılmaz değişiklikler yapılabilir.
Ortodontik tedavide çapraşık dişler, braketler (teller) ile düzeltilebildiği gibi kişiye özel hazırlanan şeffaf plaklar ile de tedavi edilebilir. Çıkarılabilir şeffaf plaklar sayesinde diş teli kullanmadan düzgün ve estetik bir gülüş elde edilebilir. Şeffaf plak tedavisi; erişkinlere, gençlere ve çocuklara uygulanabilen bir ortodontik tedavidir. Şeffaf plak tedavisine uygun olup olunmadığı doktor muayenesi sonucunda belirlenir.
Braketler, tedavi başlangıcında ve teller değiştirildikten sonra ağızda rahatsızlık hissi ve dişlerde ağrıya neden olabilir. Bu durumlarda yumuşak diyet ve ağrı kesiciler tavsiye edilir. Şeffaf plaklar, günde en az 20 saat (yemekler hariç) kullanılmalıdır. Plaklar her 7-10 günde bir doktorun bilgisi dahilinde değiştirilerek tedaviye devam edilir. Düzenli kontrollere ihtiyaç duyulmaz; bazı durumlarda iki ayda bir kontrol yeterlidir. Yurt dışında veya şehir dışında yaşayan hastalar, plaklarını düzenli kullanarak uzun süre kontrole gelmeden tedavilerini sürdürebilirler.
Ortodontik tedavi genellikle 18-24 ay sürer, ancak bazı durumlarda tedavi süresi daha uzun olabilir. Sabit apareyler, dişlerin düzeltilmesinde etkili sonuçlar verir, fakat bazen diş köklerinin doğru pozisyonlarına yerleştirilmesi tedavi süresini uzatabilir. Braketlerin erken çıkarılması, yetersiz tedaviye yol açabilir ve relaps (dişlerin eski hallerine dönmesi) riskini artırır.
Dişlerinizin yeni pozisyonlarına alışabilmesi için belirli bir süre gereklidir ve bu süre boyunca pekiştirme apareyi kullanmanız gerekecektir.
Ne yazık ki, yaşlandıkça dişlerimiz doğal bir eğilimle çapraşıklaşmaya başlar. Bu eğilim özellikle alt ön 6 dişte görülür. Bu durumdan korunmanın tek yolu, pekiştirme apareyini uzun süre kullanmaktır.
Braketler dişlere yapışık olduğundan, braketlerin çevresini, dişleri ve diş etlerini temizlemek için ekstra zaman harcamak çok önemlidir. Günlük rutinde kullandığınız diş fırçasına (manuel veya elektrikli) ek olarak, özellikle braketlerin çevresi ve tellerin altındaki bölgeler için tasarlanmış küçük ara yüz fırçalarını da kullanmanız tavsiye edilir. Ayrıca, florürlü diş macunu kullanmak, dişlerinizin çürüklere karşı korunması açısından çok önemlidir. Bunun yanı sıra, şeker miktarının ve tüketim sıklığının düşük olduğu sağlıklı bir diyet diş sağlığınız için önerilir. Profesyonel diş taşı ve plak temizliği için düzenli olarak diş hekiminizi ziyaret etmeniz de faydalıdır.
Ortodontistinizi arayarak kırılan braketin tamir edilmesi için ekstra bir randevu ayarlayabilirsiniz. Ancak, bir sonraki randevunuz yakınsa, tekrar randevu almaya gerek yoktur; kırılan braketi normal randevunuzda tamir ettirebilirsiniz. Eğer kırılan braket ağrıya neden oluyorsa, durumu ortodontistinize bildirerek acil bir randevu almanız önemlidir. Spor yaparken, braketlerin dudak ve dişlere zarar verebileceği unutulmamalıdır. Bu durumda, ağız koruyucusu kullanmanız tavsiye edilir.
Ortodontik dekalsifikasyon, yetersiz diş fırçalama ve aşırı şeker tüketimi sonucu braket çevresinde ve dişlerde çürük oluşumuna neden olabilir. Başlangıçta beyaz nokta şeklinde görülen dekalsifikasyon daha sonra kahverengiye dönüşebilir ve ilerleyerek geri dönüşümsüz hale gelebilir. Yetersiz diş fırçalama ayrıca diş etlerinde kanama, ağrı ve iltihaba yol açabilir. Tedavi sürecinde, braketler dişlere zarar vermemek için geçici olarak çıkarılabilir ve uygun ağız hijyeni sağlandığında tedaviye devam edilebilir. Ancak, uygun hijyen sağlanamazsa tedavi durdurulabilir.
Kök rezorpsiyonu, ortodontik tedavi sırasında nadiren görülebilen bir durumdur ve genellikle diş sağlığını etkilemez. Ancak, şiddetli kök rezorpsiyonu durumunda tedavi şekli değiştirilebilir veya tedaviye ara verilebilir. Önceden alınan travma veya dişin gördüğü hasar kök rezorpsiyonunu etkileyebilir. Bu durumlar, ortodontistinize bildirilmelidir.
Ortodontik tedavi genellikle çene eklem problemlerine neden olmaz, ancak önceden çene eklem problemi olanlarda durumu kötüleştirebilir. Bu nedenle, çene eklemi ile ilgili herhangi bir sorununuz varsa ortodontistinize bildirmelisiniz. Tedavinin başarısı ve seyri, hastanın tedaviye uyumuyla yakından ilişkilidir. Braketleri korumak, apareyleri düzenli kullanmak ve ağız hijyenine dikkat etmek önemlidir. Ortodontistinizin önerilerini uygulamak, tedavinin başarısı için kritiktir.
Hareketli ortodontik apareyler, hastanın kendisi tarafından takılıp çıkarılabilen, genellikle daha basit ortodontik durumlar için kullanılan apareylerdir. Bu apareyler, dişlerin hareketini sağlamak, çapraşıklıkları düzeltmek veya dişlerin pozisyonunu düzeltmek için kullanılabilir. Hareketli apareylerin avantajı, hastaların rahatlıkla temizleyebilmesi ve bakımını yapabilmesidir.
Alışkanlık kırıcı apareyler, çocuklarda görülen maloklüzyonların (kapanış bozuklukları) düzeltilmesine yardımcı olan apareylerdir. Bu maloklüzyonlar, çeşitli etyolojik faktörlere veya doğumdan itibaren edinilen zararlı alışkanlıklara bağlı olarak ortaya çıkabilir. En sık görülen zararlı alışkanlıklar arasında parmak emme, ağızdan solunum ve dil itme alışkanlıkları bulunur. Bu alışkanlıklar sonucunda en sık karşılaşılan maloklüzyonlar ise açık ve çapraz kapanış problemleridir.
Süt ve karışık dişlenme dönemlerinde kullanılan alışkanlık kırıcı apareyler, çocuk hastanın daimi dişlenme döneminde sağlıklı bir ısırık elde etmesine yardımcı olarak ileri ortodontik tedavi ihtiyacını azaltabilir. Alışkanlık kırıcı apareyler arasında Position Trainer Aparey, Quad-Helix Aparey, Palatal Crib Aparey ve Vidalı Aparey gibi çeşitler bulunur. Ayrıca, bazı basit vakalarda braket kullanmadan, şeffaf plaklar gibi yöntemlerle çapraşıklıklar düzeltilebilir. Bu şeffaf plaklar, hastaya özel olarak üretilir ve iki haftada bir değiştirilir. Günde yaklaşık olarak 20 saat takılması gereken bu plaklar, tedavi süresince düzenli olarak kullanılmalıdır. Tedavi süresi, vakaya göre 6 ile 24 ay arasında değişebilir.
Fonksiyonel apareyler, alt ve üst dişlere aynı anda uygulanan hareketli apareylerdir. Twin-Block fonksiyonel aparey, alt ve üst çenedeki bozulan ilişkileri düzeltmek için kullanılır. Çene ortopedisi, genellikle küçük yaşlarda yüzdeki özel apareylerle çene ilişkilerinin düzeltilmesini amaçlayan bir ortodonti alanıdır. Bu tedavi genellikle ortopedik tedavi (çenelerin uyumu) ve ortodontik tedavi (dişlerin uyumu) bir arada uygulanır.
Ortognatik cerrahi, ortodontik veya ortopedik tedavinin başarısız olduğu veya uygun olmadığı durumlarda kullanılır. Doğuştan veya travma ve hastalıklar sonucu oluşan çene ve yüz bozukluklarını düzeltmek için cerrahi yöntemdir. Bu tür bozukluklar, hem estetik hem de fonksiyonel sorunlara yol açabilir. Gelişmiş cerrahi teknikler ve teknoloji sayesinde, bu tür bozuklukların düzeltilmesi mümkündür.
Dişsel bozukluklar, çapraşıklıklar, aralıklar, gömülü dişler, eksik veya fazla dişler gibi sadece dişleri ilgilendiren durumlardır. Bu tür bozuklukların tedavisi her yaşta mümkündür. Örneğin, diş eksikliklerinde ortodontik tedaviyle boşlukların kapatılması sağlanabilir, böylece protez kullanımına gerek kalmaz.
İskeletsel bozukluklar ise alt veya üst çenenin önde veya geride olması, açık kapanış gibi çeneleri kapsayan durumlardır. Bu tür bozuklukların tedavisi daha kapsamlı ve uzun süreli olabilir ve hastanın yaşı tedavi için önemli bir faktördür. Büyümenin devam ettiği yaşlar, tedavi için en uygun dönemdir. Erişkin yaşlarda ise iskeletsel bozukluklar için ortognatik cerrahi adı verilen ameliyat destekli ortodontik tedaviler gerekebilir.
Kalıtımsal problemler, genetik kökenli olan durumlardır. Anneden küçük çene yapısı ve babadan büyük dişlerin alınması gibi durumlar, çapraşıklıklara neden olabilir. Sonradan kazanılmış problemler ise çevresel faktörlerle ilişkilendirilen durumlardır. Süt dişi çürüklerinin tedavisinin yapılmaması, erken süt dişi kayıpları, uzun süre yalancı emzik veya biberon kullanımı, parmak emme gibi alışkanlıklar sonucu oluşan bozukluklar bu kategoriye girer.
Ortodontik bozuklukların önlenmesi için süt dişlerinin tedavileri ihmal edilmemelidir. Erken düşen süt dişlerinin yerine arkadan gelecek dişin geleceği yerin korunması için mutlaka yer tutucular yapılmalıdır. Çocuklarda parmak emme, dil itme gibi alışkanlıklar görüldüğünde alışkanlık kırıcı apareyler kullanılmalıdır. Halk arasında "Tavşan Dudak" olarak da bilinen dudak damak yarığı, anne karnında oluşan bir bozukluk nedeniyle damak ve dudak yapılarının tam olarak örtüşmemesi sonucunda ortaya çıkar. Yarığın büyüklüğü ve yeri, bozukluğun şiddetine ve ne zaman oluştuğuna bağlı olarak değişir.
Bu yarıkları kabaca sınıflandırırsak;
Dudak ve damak yarığı (DDY), genetik ve çevresel faktörlerin etkisiyle her bin gebelikten birinde görülebilen nadir bir durumdur. Sigara kullanımı, yetersiz beslenme, bazı besin eksiklikleri, şeker hastalığı ve anne yaşı gibi çevresel etkenlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Bu durum, gebelikte ultrason ile bazen tespit edilebilir, ancak doğum öncesi müdahale gerektirmez. Doğum sonrası teşhis, bebeklerin tedavi sürecini planlamada önemlidir.
Ortodonti uzmanları, dudak ve damak yarığı ile dünyaya gelmiş bebeklerin emme fonksiyonlarını geliştirmeye yardımcı olmak amacıyla özel beslenme plakları hazırlar. Bu plaklar belirli aralıklarla plaklar değiştirilir ve damak dokularının sağlıklı gelişimi desteklenir. Bebeklerin bu süreç içerisinde dik pozisyonda beslenmeleri ve aspirasyon (solunum yolu tıkanıklığı) riskinin en aza indirilmesi önemlidir. Beslenme fonksiyonu sağlandıktan sonra, dudak ve damak yarıklarının cerrahi onarımı yapılabilir. İlk olarak dudak, ardından damak operasyonu plastik cerrahlar tarafından gerçekleştirilir. Damak yarığı olan bebeklerde dişsel sorunlar sıkça görülür ve ayrıca, ağız ve burun boşluklarının birleşik olması nedeniyle konuşma problemleri ortaya çıkabilir. Bu durumda tedavi genellikle tüm dişlerin sürmesi ve düzeltilmesini içerir ve bu süreç bazen 18 yaşına kadar devam edebilir. Dudak damak yarığı tedavisi karmaşık bir süreçtir ve bir ekip tarafından yürütülmesi gerekmektedir.
Dudak damak yarığı, multidisipliner bir yaklaşımla tedavisi edilmesi gereken bir sağlık sorunudur. Ülkemizde özellikle Diş Hekimliği Fakülteleri'nin bulunduğu üniversitelerde ortodontistlerin, plastik cerrahi uzmanlarının, konuşma terapistlerinin, KBB uzmanlarının ve psikologların bir araya gelmesiyle oluşturulan DDY ekipleri, hastalığa yönelik daha etkin tedaviler gerçekleştirmektedir.
Son yıllarda teknoloji ve tedavi tekniklerindeki ilerlemeler, yetişkinler için ortodontik tedavilerin yaygınlaşmasını sağlamıştır. Şeffaf plaklar ve seramik malzemeler gibi estetik kaygıları azaltan seçeneklerin kullanımıyla birlikte, ortodontik tedavilerin estetik açıdan memnuniyet sağlaması daha mümkün hale gelmiştir. İleri yaşlarda yapılan ortodontik tedaviler, sadece estetik açıdan değil, aynı zamanda diş eti problemlerinin çözümüne de katkıda bulunabilir. Bununla birlikte, bazen daha iyi protezler yapabilmek için dişleri proteze uygun hale getirmek amacıyla ortodontik tedavilere başvurulabilir.