ONLİNE İŞLEMLER
Beyin fonksiyon bozuklukları sonucunda ortaya çıkan bilişsel bozuklukların anlaşılması, klinik teşhis ve tedavileri ile ilgilenir.
Hafıza merkezi, bilişsel ve davranışsal bozuklukların beyindeki klinik ve patolojik yönlerine odaklanır. Beyin fonksiyon bozuklukları sonucunda ortaya çıkan bilişsel bozuklukların sebeplerinin anlaşılması, teşhis ve tedavileri ile ilgilenir.
Merkezimiz bilişsel işlevleri ile ilgili sorunları olan hastanın tüm tanı ve tedavi gereksinimlerini güncel yaklaşımlar çerçevesinde karşılayan, gerektiğinde klinik araştırmalara ve deneysel tedavilere erişim sağlayan kapsamlı laboratuvarlara ve ekiplere sahip, alanında en iyi tıbbi kurumlardan biridir. Hastalar için mümkün olan en iyi sonuçları veren kompleks ve farklı uzmanlık alanlarını gerektiren tedavi ve bakımın yanı sıra yeni tedaviler ve bakım modellerinin uygulanmasını sağlar.
Bizim için tanı kavramı sadece klinik tanı içermiyor. Bunun yanı sıra bireysel olarak hastamızın bilişsel ve davranışsal sorunlarının altında yatan bozulma süreçlerinin tanılanmasını da içeriyor. Böylece bu şekildeki tanı, bireyselleştirilmiş bir tanı haline gelir ve bireyselleştirilmiş tedavinin yolunu açar. Hafıza merkezine geldiğinizde sizlere muayene sonrası beyin şebekelerini tek tek inceleyen sözlü, yazılı bir test (nöropsikometrik değerlendirme) uygulanır. Bu test sonucuna göre gerekli diğer testler ve işlemler şekillenir ve bireyselleştirilir.
Tanı aşaması tamamlandıktan sonra hastaya özgü, bireysel olarak oluşturulan tedavi yaklaşımları planlanır. Bu aşamada farklı uzmanlık alanlarından destek alınır. Tedavi sürecinde çeşitli yöntemlerin kombinasyonu hastanın bireysel ihtiyaçları çerçevesinde kullanılır ve bu çoklu yaklaşım benimsenir.
Nöromodülasyon (beyin uyarımı) yöntemleri ile beynin dışından, saçlı deri üzerinden hafif elektrik akımı ya da manyetik alan uygulamaları ile beyinin hastalık nedeniyle bozulmuş olan işleyiş biçimini düzenlenmeye ve tedavi sağlanmaya çalışılmaktadır.
1985 yılında Barker ve meslektaşları tarafından insan motor korteksinin elektriksel olarak uyarılması için noninvaziv ve ağrısız bir yöntem olarak tanıtıldı. rTMS cihazları, çok kısa (≤1msn), yüksek yoğunluklu (1-2,5 Tesla) manyetik darbeler sağlar. Bu manyetik alan uyarımları saçlı deri ve kafatasından geçerek yaklaşık beyin kabuğuna ulaşır ve altındaki beyin kabuğu hücrelerinde elektriksel ateşlenme meydana getirebilir ya da bunu engelleyebilir. Yüksek frekanslı rTMS darbeleri beyindeki uyarılabilirliği arttırırken, düşük frekanslı rTMS’nin beyindeki uyarılabilirliği azalttığı gösterilmiştir.
tES kafatası üzerinden zayıf bir elektrik akımı geçirilmesine dayanmaktadır. Elektrik akımı genellikle 5-30 dk süren seanslar halinde saçlı deri üzerinden altındaki beyin kabuğu bölgelerini uyarmak ya da baskılamak üzere uygulanır. Anodun altına gelen beyin dokusunda genellikle uyarılabilirlik artar iken, katodun altına gelen dokuda uyarılabilirlik azalmaktadır. Bu yolla ‘nöroplastisite’ denilen beyinde uzun süreli düzenleyici ve iyileştiriciyi etkiler oluşturmaktadır. Elektrotlar aracılığıyla iletilen elektrik akımlarının türlerine göre tES de kendi içinde üçe ayrılmaktadır. Transkranial direkt akım uyarımı (tDCS) yönteminde doğru akım kullanılırken; transkranial alternatif akım uyarımı (tACS) ve transkranial random gürültü uyarımında ise (tRNS) alternatif akım kullanılmaktadır. tRNS’nin tACS’den farkıysa uygulanan akımın frekans ve genliğinin sabit değil değişken olmasıdır.
İyi bir beslenme protokolü , beyin fonksiyonlarını optimize etmek, hafızayı güçlendirmek, konsantrasyonu artırmak ve genel olarak zihinsel sağlığı desteklemek için hayati öneme sahiptir.
Beyin Fonksiyonlarını Desteklemek: Beyin, işlevselliği için çeşitli besin maddelerine ihtiyaç duyar. Özellikle omega-3 yağ asitleri gibi yağlar, beyin hücre zarlarının yapı taşlarıdır ve sinir iletimi için önemlidir.
Antioksidan Alımı: Antioksidanlar, beyin hücrelerini serbest radikallerin zararlı etkilerinden korur. Renkli sebzeler, meyveler, kuruyemişler ve yeşil çay gibi besinler antioksidan bakımından zengindir.
Dengeli Bir Beslenme ile Duygudurumun İyileştirilmesi: Araştırmalar, dengeli bir beslenmenin depresyon, anksiyete ve stres gibi zihinsel sağlık sorunlarıyla ilişkili olduğunu göstermektedir. Özellikle B vitaminleri, folat, magnezyum ve çinko gibi besin maddelerinin duygudurumu iyileştirmede önemli bir rolü vardır.
Beyin Enflamasyonunu Azaltmak: Bazı besinler, beyindeki inflamasyonu azaltabilir. Örneğin, anti-inflamatuar özelliklere sahip balık, zeytinyağı ve kurkumin beyin sağlığını destekleyebilir.
Glukoz Dengesi: Dengeli bir diyet, kan şekerinin düzgün bir şekilde yönetilmesini sağlayarak beyin için istikrarlı bir enerji kaynağı sağlar. Kan şekerinin ideal aralıkta olması kadar, dalgalı ve düzensiz olmaması da beyin sağlığı için çok önemlidir ve bunun en kolay yolu doğru beslenmedir.
Hafıza ve Konsantrasyonu Artırmak: Bazı besin maddeleri, özellikle omega-3 yağ asitleri, B vitaminleri ve antioksidanlar, hafıza ve konsantrasyonu artırabilir. Özellikle balık, koyu yeşil yapraklı sebzeler, ceviz, yumurta ve tam tahıllı ürünler bu besin maddelerini içerir.
Su Tüketimi: Vücudun hidrasyonu, beyin fonksiyonları üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Yetersiz su tüketimi, konsantrasyon eksikliği ve hafıza sorunlarına neden olabilir.
Bütün bunlara ek olarak, yapılan son çalışmalar hafıza için özel beslenme protokollerinin faydasını ortaya koymuştur. Hafıza Merkezinde, bu alanda uzmanlaşmış beslenme uzmanları tarafından bireysel ve bütüncül yaklaşımla beslenme protokolleri oluşturulmakta ve takibi yapılmaktadır.
Özellikle kronik hastalığı olan hastanın hastaneye gelerek verilecek hizmetten yararlanması biçimiyle olan rutin uygulama ile ilişkili pek çok sorunlar mevcuttur. Bu nedenle hastalarımıza evlerinden de hizmetimizi alabilmeleri için bir sistem oluşturduk. Aslında bu tür yaklaşımlar felçli hastaların uzaktan tedavisinde yaklaşık 20 yıldır uygulanan ve deneyim sahibi olunan bir alanı oluşturmaktadır. Covid 19 bu alanda bizimde deneyimimizi arttırmış oldu. Merkezimiz bilgi ve iletişim teknolojileri kullanılarak gerçekleştirdiği uzaktan muayene, nöropsikometrik değerlendirme ve rehabilitasyon hizmetlerini hastanemizin evde bakım sistemi ile de birleştirerek kan tetkikleri EEG çekimleri ve evde nöromodülasyon uygulamalarının da verilebilmesini sağlamıştır.
Beyin hasarları sonrası kaybedilen dikkat, yürütücü işlevler, bellek, dil, görsel algı-yapılandırma gibi alanlarda ortaya çıkan bilişsel işlevlerdeki bozulmaları düzeltmeyi veya azaltmayı, geri kazandırmayı ve kaybolan işlevselliği yeniden yapılandırma becerilerinin kazandırılmasını, demanslar gibi ilerleyici durumlarda hastalığın ilerlemesini yavaşlatmayı ve işlevselliği korumayı amaçlamaktadır.
Bilgi ve iletişim teknolojileri kullanılarak “rehabilitasyon hizmeti sağlama” anlamına gelir. Böylelikle rehabilitasyon, hekim ya da ilgili sağlık personeli ve hasta ile yüz yüze görüşmeksizin uzaktan uygulanabilir.
BR’nin, gün geçtikçe pek çok alanda etkin olduğu çeşitli çalışmalarla ortaya konulmuştur. Ama aynı zamanda etkinliği kısıtlayan çeşitli uygulama sorunlarının da farkına varılmıştır. Hastanın haftada birkaç kere hastaneye gelerek bu hizmetten yararlanması biçimiyle olan geleneksel uygulama ile ilişkili pek çok sorunlar mevcuttur.
Hastanın fiziksel ve zihinsel handikapları, fiziksel uzaklık ve ulaşımda güçlükler, finansal sorunlar gibi etmenler hasta ve hasta yakının bu uzun ve iyi takip edilmesi gereken sürecin gerçekleşebilmesi ve istenilen etkiyi temin edebilmesi için ciddi engeller oluşturmaktadır. Örneğin Parkinson, İnme, MS gibi nerdeyse bütün bir ömür takip ve tedavi yaklaşımlarının sürdürülmesi gereken durumlarda bu sorunlar belirgin olarak izlenmektedir.
Tele Bilişsel Rehabilitasyon şehir hatta ülke dışında yaşayan hastalarımıza da hizmet verebilmeyi, onları uzaktan takip edebilmeyi mümkün kılmaktadır.
Yukarıda bahsedilen tedaviye erişim ve sürdürülmesindeki sorunların bertaraf edilebilmesi için Kliniğimizde Tele Bilişsel Rehabilitasyon hizmeti bu tür gereksinimleri karşılamak üzere Kullanılmaktadır.
Nöropsikolojik değerlendirme, bireyin bilişsel/zihinsel işlevlerinin ve davranışlarının kapsamlı bir biçimde değerlendirilmesidir.
Nörologların sinir sistemi ve beyinle ilişkili nörolojik muayeneleri; beynin ancak küçük bir bölümünün -kabaca duyu ve hareket sisteminin- değerlendirilmesini yapabilir. Karmaşık zihinsel işlevler ise beynin geri kalan büyük bölümünü oluşturan bölgelerinin işleyişiyle meydana gelmektedir. Bilişsel işlevler çeşitli beyin bölgelerinin gerek kendi içinde gerekse karşılıklı bağlantılarla oluşturdukları şebekeler (sinirsel ağlar) aracılığıyla ortaya çıkarılır. Zihinsel işlevlerimizin değerlendirilmesi yoluyla nöropsikoloji, beynin bu büyük ve önemli bölümünün anatomik ve işlevsel muayenesine en önemli katkılardan birini sağlar.
Nöropsikolojik değerlendirme, içerisinde bir dizi farklı testi barındırır. Bu testler; bellek, görsel-uzamsal/algısal beceriler, dikkat, yürütücü işlevler ve dil gibi bilişsel işlevlerin çeşitli yönlerini değerlendirir. Değerlendirmenin içeriği, yani kullanılan alt testler; bireyin yaşına, eğitim düzeyine ve değerlendirmenin amacına bağlı olarak değişim gösterecektir. Nöropsikolojik değerlendirme, klinikte başlıcaları aşağıda belirtilmiş olmak üzere çeşitli amaçlar için kullanılabilir:
1.Nöropsikolojik değerlendirme tanı ve ayırıcı tanıda önemli bir araçtır: 1.1.Beyindeki Hasarın Yerini ve Şiddetini Yordama: Nöropsikolojik testler, farklı beyin bölgelerinin işlevleriyle ilişkili bilişsel becerileri değerlendirir. Belirli bilişsel becerilerdeki bozulmalar, beynin hangi bölgesinin etkilendiğine dair ipuçları sağlayabilir. Örneğin; dil ile ilgili bilişsel becerilerdeki bozulmalar, beynin sol yarım küresindeki bir sorunu gösterebilirken görsel-uzamsal becerilerdeki bozulmalar sağ yarım küredeki bir soruna işaret edebilir.
1.2.Nörolojik Bozukluğun Nedenini Belirleme ve Ayırıcı Tanı: Nöropsikolojik testler; Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı, inme, travmatik beyin hasarı, beyin tümörleri ve enfeksiyonlar gibi çeşitli nörolojik bozuklukları ayırt etmeye yardımcı olabilir. Her bozukluk, bilişsel işlevde farklı bir desenle ilişkili olabilir. Örneğin Alzheimer hastalığında genellikle hafıza öncelikli olarak bozulmaya neden olurken Parkinson hastalığı genellikle motor beceriler ve yürütücü işlevlerdeki bozulmayla kendini gösterebilmektedir.
1.3.Hafif Bilişsel Bozukluk (Hafif Bilişsel Yetmezlik) ve Demans Teşhisi: Hafif bilişsel bozukluk (Hafif Bilişsel Yetmezlik), hafıza ve düşünme ile ilgili bilişsel işlevlerde hafif bir düşüştür. Günlük yaşam aktivitelerini önemli ölçüde etkilemez. Demans ise farklı olarak, günlük yaşam aktivitelerini önemli ölçüde etkileyen daha ciddi bir bilişsel işlev bozukluğudur. Nöropsikolojik değerlendirme, bu iki durumu ayırt etmeyi ve Alzheimer hastalığı gibi ilerleyici bir demans türünün erken teşhisine yardımcı olmayı sağlayabilir.
1.4.Psikiyatrik Bozukluklardan Ayırıcı Tanı: Nöropsikolojik değerlendirme; depresyon, anksiyete ve obsesif-kompulsif bozukluk gibi psikiyatrik bozuklukların nörolojik bozukluklardan ayırt edilmesine yardımcı olabilir. Psikiyatrik bozukluklar da bilişsel işlevde değişikliklere neden olabilmektedir ancak bu değişiklikler genellikle nörolojik bozukluklarda görülenlerden farklıdır. Örneğin depresyon genellikle konsantrasyon ve hafıza ile ilgili zorluklara neden olurken anksiyete genellikle dikkat dağınıklığı ve aşırı endişe ile ilişkilidir.
1.5.Tıbbi Durumların Bilişsel Etkilerini Değerlendirme: Diyabet, tiroid hastalığı, vitamin eksiklikleri ve HIV/AIDS vb. gibi bazı tıbbi sorunlar bilişsel işlevlerde etkilenme yaratabilmektedir. Nöropsikolojik değerlendirme hastaların subjektif unutkanlık yakınmalarının altında bilişsel işlevlerde objektif bir bozulma olup olmadığını gösterir. Bu yolla tıbbi durumların bilişsel işlev üzerindeki etkisini değerlendirmekte ve gerekirse tedaviye yardımcı olabilmektedir.
2.Tedavi Planlaması: Nöropsikolojik değerlendirme, bireyin bilişsel olarak güçlü ve zayıf yönlerini belirleyerek birey için etkili bir tedavi planlanmasına yardımcı olur. Bilişsel rehabilitasyon programları ve diğer müdahalelerin hastanın bilişsel kayıpları çerçevesinde nasıl yapılandırılması/planlanması gerektiğini ortaya koyar.
3.İlerlemenin/Tedavinin İzlenmesi: Nöropsikolojik değerlendirme, zaman içinde bilişsel işlevdeki değişiklikleri izlemek ve hastalığn seyrinin takibi için kullanılabilir. Bu bilgiler aynı zamanda uygulanan tedavinin (ilaçlar, bilişsel rehabilitasyon, nöromodülasyon vb.) etkinliğini değerlendirme ve gerekirse tedavi planının yeniden ayarlanması noktasında uzmanlara ışık tutmaktadır.
Özetle; Nöropsikolojik değerlendirme bilişi, yani zihinsel becerileri etkileyen nörolojik ve psikiyatrik bozuklukların değerlendirilmesinde son derece önemli bir araçtır. Tanı koymaya, ayırıcı tanı yapmaya, tedavi planlamaya, tedavi sürecindeki ilerlemeyi izlemeye ve hastalıklarla ilgili çeşitli araştırmalar ortaya koymaya yönelik önem taşımaktadır.Ancak yine de tanı koymak için nörologların; tıbbi geçmişi, fiziksel muayeneyi, görüntüleme yöntemlerini ve diğer laboratuvar testlerini de göz önünde bulundurmakta oldukları unutulmaması gereken bir noktadır.
Kaynaklar; Öktem Ö: Nöropsikolojik Testler ve Nöropsikolojik Değerlendirme. Türk Psikoloji Dergisi 1994; 9 (33), 33-44. Karakaş, S., Erdoğan Bakar, E., Doğutepe Dinçer, E. (2013). BİLNOT Bataryası El Kitabı: Nöropsikolojik Testlerin Yetişkinler için Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları: BİLNOT- Yetişkin (Cilt I). Konya: Eğitim Yayınevi. Yıldırım, E.Hanoğlu, L. Psikiyatride nöropsikolojik değerlendirme. Psikiyatr. Güncel 2016, 5(2016).
Süper Yaşlılık Nedir?