Karaciğer ve Görevleri
Karaciğer
Karaciğer, vücudumuzda diyaframın hemen altında, sağ tarafta, kişinin boy ve kilosuna bağlı olarak değişmekle birlikte yaklaşık olarak 1-2 kg ağırlığında, koyu kırmızı renkte yumuşak bir organımızdır. Vücudumuzda yer alan en büyük organdır. Yaşamak için gerekli olan birçok kimyasal olay bu organda gerçekleşir. Karaciğer safra adı verilen bir salgı üretmektedir. Safra sıvısı büyük yağ damlalarını daha küçük parçalara ayırarak yağların sindirimine yardımcı olmaktadır.
Görevleri
Karaciğer, yediğimiz yiyeceklerin vücut tarafından kullanılabilir hale gelmesini sağlar. Bunu yaparken, sindirim sisteminden gelen kan içindeki karmaşık molekülleri parçalayarak kullanılabilir veya depolanabilir moleküller haline getirir. Daha sonra faydalı olanları tekrar kan yoluyla diğer hücrelere gönderir. Zararlı olanları ise, birkaç işlemden geçirerek böbreklere yollar ve oradan da süzülerek üre halinde vücuttan atılmalarını sağlar.
- Günde yaklaşık olarak 800-1500 ml safra salgılar.
- Yağ, protein ve şeker metabolizmasını düzenler.
- Vücudun ısısını ayarlamada rol alır.
- Yağ, protein, şeker ve kan yapımı için gerekli olan maddeleri depolar.
- Kandaki şeker miktarını ayarlar, fazla glikozu glikojen halinde depo eder.
- Pıhtılaşmada rol oynayan birçok madde karaciğerde üretilir.
- Hormonların görevleri üzerinde etkili olur.
- Embriyo döneminde kan hücrelerinin üretimini sağlar.
- D, B, A ve bağırsaklarda sentezlenen, kanın pıhtılaşmasında rol oynayan K vitamini ile demir, kalsiyum, bakır, protein ve yağları depo etmektedir. Karotenden A vitamini sentezler.
- Lenf yapımında görev alır. Antikorların önemli bir kısmını üretir.
Karaciğer Nakli Hakkında
1.İleri evre sirozda tek küratif tedavidir.
1- Kan grubu uyumu olan 4. Dereceye kadar akraba veya hısım akraba, etik kurul değerlendirmesi sonrası akraba dışı veya beyin ölümü gerçekleşen bir kişinin organlarının bağışlanması ile yapılabilir.
2- İyi şartlarda yapılması halinde başarı oranı %80-90 civarındadır 3-Karaciğer Nakli sonrası hasta tamamen normal yaşantısına döner.
Uluslararası kılavuzlar uyarınca, karaciğer sirozu olan ve ömrünün bir yıldan daha az kaldığı tahmin edilen her hasta nakil için değerlendirilmelidir. Karaciğer hastalığının şiddeti A ile C arasında derecelendirilir. Genellikle tüm C ve birçok B evresi hastaları nakil için uygun adaylardır. Aşağıda listelenen karaciğer yetmezliği semptomlarından herhangi birini sergileyen hasta mutlaka uzman görüşü almalıdır. Böylelikle, karaciğer uzmanları nakil veya ilaç tedavisi arasından hangisinin onlar için uygun olduğunu belirleyebilir. Her durumda, hastanın nakil sırasında durumu ne kadar iyiyse, cerrahi o kadar iyi sonuç verir. Uygun bir donör karaciğeri ile zamanında yapılan bir nakil ameliyatı yaklaşık %80-90 başarıyla oranıyla sonuçlanır.
- Siroz
- Karaciğer dışına yayılmamış karaciğer tümörleri
- Yavaş ilerleyen karaciğere yayılmış bazı tümörler
- Ani gelişen karaciğer yetmezliği
- Alveolar kist hidatik gibi bazı parazitik hastalıkları
- Doğuştan gelen bazı metabolik hastalıklar ve hematolojik hastalıklar
- Travma sonrası büyük karaciğer yaralanmaları
Karaciğer uzmanı, son evre karaciğer hastalığı tanısı koyduğunda genellikle bu değerlendirmeyi önerir. Alıcı değerlendirmesi üç fazda yapılır ve genellikle hastanede 5-7 gün sürer.
1. Kesin tanının konması, karaciğer hastalığının şiddeti ve naklin aciliyetinin belirlenmesi.
2. Hastanın nakil için uygunluğunun tayin edilmesi. Kalp, akciğerler, böbrekler, kan sayımları gibi diğer sistemler test edilir ve enfeksiyon varlığı ortadan kaldırılır.
3. Son aşama, hastanın psikolojik ve zihinsel olarak hazırlanmasını gerektirir. Hasta ve ailesi prosedür, hastanede kalma, cerrahiden sonraki muhtemel seyir, izlem ve hastalık sonrası bakım ile ilgili olarak bilgilendirilir.
Canlı donörü varsa donör hazırlıkları yapılarak karaciğer nakli gerçekleştirlir.
Çocuklarda Karaciğer Nakli
Bebeklikte veya sonrasında başlamış ve kronik duruma gelmiş; ya da sağlıklı bir çocukta birdenbire gelişmiş karaciğer yetmezliği tablosunda günümüzde bilinen en etkili tedavi yöntemi karaciğer naklidir. Ülkemizde çocuklukta daha çok canlı vericiden karaciğer nakilleri yapılmakta, yetişkin karaciğerinin bir kısmı bir çocuğun hayatının kurtulmasını sağlamaktadır.
- Çocuklarda karaciğer naklinin en sık nedeni doğuştan safra yolu yokluğu analamına gelen biliyer atrezidir. 15 günden uzun süren yenidoğan sarılığı ve açık krem rengi gayta bu hastalıktan şüphelendirilmelidir.
- Genetik geçişli Hastalıklar: Wilson hastalığı, alfa-1 antitripsin eksikliği, tirozinemi,
- Metabolik Hastalıklar: Ailevi hiperkolesterolomi, Criggler-Najjar Sendromu v.s
- Kolestatik Karaciğer Hastalıkları: PFIC-2 v.s.
- Karaciğer Tümörleri: Hepatoblastoma, nöroendokrin karaciğer metastazları
- Akut karaciğer yetmezliği: Birçok nedeni olmasına rağmen çocuklarda mantar zehirlenmeleri ve hepatit A önemli etkenlerdir.
- Karaciğer nakli hazırlıkları alanında deneyim sahibi olan çocuk gastroenteroloji uzmanları yönlendirilir.
- Hastanın aşıları tamamlanır.
- İyi kilo alması için beslenmesi düzenlenir.
- Varsa enfeksiyonları tedavi edilir.
- Varis kanamalarının önlenmesi için gereken tedbirler alınır.
- Kalp-akciğer-kemik-hormon sistemlerinde yakın takibi ve gelişen komplikasyonlara erken müdahale için gereken önlemler alınır.
- Karaciğer nakli için verici ve alıcı hazırlıkları hızla yapılır.
Kadavra Vericili Karaciğer Nakli
Bu tip nakiller yaşadığı süre içinde organ bağışında bulunmuş ya da ailesi tarafından organları bağışlanmak istenen beyin ölümü gerçekleşmiş kişilerden yapılır. Bu durum, bir kaza sonucu veya hastalık nedeniyle beyin hasarı gerçekleştikten sonra yoğun bakıma alınmış hastalarda ortaya çıkar. Hastanın ölümü (beyin ölümü) kesin olarak saptanıp, ailesiyle görüşülerek organ bağışı için izin alındıktan sonra donörün organlarından bazıları ve karaciğerin tamamı diğer hastalara takılmak üzere kullanılabilir.
Karaciğer nakli yapılması gereken hastalar kadavradan karaciğer nakli olmak için Sağlık Bakanlığı Ulusal koordinasyon Sistemine kayıt olmalıdır. Bu amaçla karaciğer nakli yapılan bir merkeze başvurması gerekir. Bu merkezde gereken tetkikler yapılır ve herhangi bir engel saptanmaz ise sisteme kaydedilir. Sağlık Bakanlığı'nın belirlediği zaman aralıklarında kontrole gelmek ve tetkikleri tekrar etmek son derece önemlidir.
Karaciğer, çıkarımını takiben, vücudun dışında özel koruma çözeltileri içerisinde 12-15 saat süreyle güvenle saklanır. Bu süre içinde UKS (Ulusal Koordinasyon Sistemi) ile entegre olarak sürdürülen çalışmalar sonucunda en uygun alıcılar belirlenerek karaciğerin ilgili merkeze gönderilmesi sağlanır. Akut karaciğer yetmezliğinde ve karaciğer nakli sonrası yeniden nakil yapılmasını gerektiren durumlarda sisteme bildirilen ilk uygun karaciğer bu hastalar için kullanılır.
Sık Sorulan Sorular
18 yaşından büyük ve akli melekelerinin normal olması gerekir. Üst yaş sınırı genellikler 55 olarak kabul edilmekle birlikte ileri yaş donör adaylarının genel durumlarına göre karar verilir. Esas önemli olan şey donörün herhangi bir sağlık sorununun olmamasıdır.
Kan gurubu uyumu gerekir 0 Rh (-) genel verici, AB Rh (+) genel alıcıdır. Herkes kendi kan grubundan karaciğer alabilir. Rh önemli değildir. Örnek olarak A Rh (+) bir alıcı için A rh (+), A Rh (-), 0 Rh (+) ve 0 Rh (-) kan grubundan olanlar verici olabilir. Diğer önemli durum alınacak karaciğer miktarının alıcıya yeterli olması, donörde kalan karaciğerin donöre yetmesidir. Bu ölçümler ameliyat öncesi CT ile incelenir.
Dünyada kabul edilen hayati risk %1 civarındadır.