Radyoterapi

Radyoterapi, genellikle kemoterapi ile kombine şekilde uygulanan bölgesel kanser tedavisidir. Kanserli bölgeye yüksek dozda radyasyon verilerek kanserin yok edilmesi, tümörün küçülmesi veya hastalığın erken evresinde ise kanserin tamamen yok edilmesi hedeflenir.

Radyoterapi Nedir?

Radyoterapi (radyasyon tedavisi), bölgesel olarak kanserli hücreleri öldürmek veya kötü huylu tümörü küçültmek için yüksek doz radyasyon kullanılan bir tedavi yöntemidir. Radyasyon, hücrenin DNA’sında hasar oluşturarak kanser hücrelerinin bölünmesini engeller ve zaman içinde o hücrelerin ölümüne yol açar.

Radyasyon genellikle düşük dozlarda röntgen, grafi gibi görüntüleme yöntemlerinde kullanılmaktadır ancak radyoterapide uygulanan radyasyon yüksek dozdadır. Radyoterapi tek başına uygulanabileceği gibi kemoterapi, immünoterapi, kanser cerrahisi veya hormon tedavileri ile birlikte kombine şekilde de uygulanabilir. 

Radyoterapi uygulama şekline göre; içeriden (internal) ve dışarıdan (external) olarak ikiye ayrılmaktadır. İçeriden radyoterapi, halk arasında iç radyoterapi olarak adlandırılan brakiterapi yöntemidir. Brakiterapi (iç radyoterapi), vücudun kanserli bölgesine özel bir aparat yerleştirilerek daha yakından ve odaklı radyasyon verilmesi yöntemidir. Ayrıca Radyoizotop tedavisi, belirli kanser türlerini veya bazı tiroit hastalıklarını tedavi etmek için radyoaktif maddelerin (izotopların) ağız yoluyla, damar yoluyla veya enjeksiyonla vücuda verilerek uygulanması yöntemidir ve dahili radyoterapi türlerindendir. Radyoizotop yönteminde izotoplar, hedeflenen dokularda birikerek doğrudan içeriden radyasyon yayar ve kanser hücrelerini tahrip eder.

Dışarıdan (external) radyoterapi ise herkesin daha çok bildiği yöntemle dışarıdan yüzeysel olarak kanserli bölgeye yüksek dozda radyasyon verilmesi yöntemidir. Genellikle radyoterapi denince akla dışarıdan radyoterapi yöntemi gelmektedir.

Radyoterapinin seans süresi veya seans miktarı; hastalığın evresine, hastanın genel sağlık durumuna ve kanserin yerleşim bölgesine göre değişiklik göstermektedir. Radyoterapi genellikle ağrısız bir yöntemdir ancak yan etkileri, bölgeye ve doza göre değişiklik gösterir. 

Ayrıntılı Bilgi İçin Aşağıdaki Formu Doldurabilirsiniz

Radyoterapi Ne İşe Yarar?

Radyoterapi kanserli hücreleri öldürmek, bölünmesini ve çoğalmasını önlemek ve tümörü küçültmek için yapılmaktadır. Radyoterapi tek başına veya kemoterapi, immünoterapi ve cerrahi ile birlikte kombine şekilde uygulanabilir ve bu şekilde yaşam süresi artırılabilir veya kanser tamamen yok edilebilir. Radyoterapi ileri evre kanserlerde semptomları hafifletmek için de tercih edilebilmektedir. Meme kanseri, akciğer kanseri, prostat kanseri, jinekolojik kanserler, baş-boyun kanserleri, beyin tümörleri ve lenfoma gibi kanser türlerinin tedavisi için radyoterapi tercih edilebilir. 

Radyoterapi Nasıl Yapılır?

Radyoterapi lineer hızlandırıcı adı verilen yüksek enerjili radyasyon üretilmesini sağlayan cihazlarla kanserli dokular hedef alınarak bölgesel şekilde uygulanmaktadır. Radyoterapist ve dozimetri ekipleri, hedef hacimleri ve risk altındaki organları tanımlar ve doz dağılımını ayarlar. Her seans “fraksiyon” olarak adlandırılır. Radyoterapinin toplam süresi ve seans sayısı kansere göre değişiklik gösterir. Radyoterapi aşağıdaki gibi yapılır:

• Radyoterapi için hasta lineer hızlandırıcı cihazına alınır.
• Cihaz belirlenen bölgeye yüksek enerjili radyasyon vermeye başlar.
• Cihaz hastaya temas etmez.
• Seans genellikle 5 dakika ile 15 dakika arasında sürer.
• Hasta ağrı veya sıcaklık hissetmez.

Radyoterapi Öncesi Hazırlık Gerekir mi?

Radyoterapi öncesi simülasyon ve planlama aşamaları bulunmaktadır. Hastanın radyoterapi öncesi herhangi bir hazırlık yapması gerekmez ancak radyoterapi uygulama ekibi, hastanın tedavi pozisyonunu, doz dağılımını ve korunacak organlarını belirler. Hasta radyoterapi öncesi, tütün ve alkol kullanımını bırakmalı, beslenmesine dikkat etmeli, vücudunu susuz bırakmamalı ve yorgunluk yönetimini yapmalıdır. Ağız-yutak bölgesine radyasyon verilecekse diş hekimi değerlendirmesi ve ağız bakım planı yapılabilir. Pelvik radyoterapide mesane doluluk durumu ve bağırsak hareketleri için özel hazırlık gerekebilmektedir.

Radyoterapi Kime Verilir?

Kanser tanısı konmuş hastaların çoğuna genellikle radyoterapi verilmektedir. Radyoterapi doz yoğunluğu, seans sayısı ve süresi; kanser evresine, hastanın genel sağlık durumuna ve kanser bölgesine göre değişiklik gösterir. 

Radyoterapi Kullanım Amaçları Nelerdir?

Radyoterapi aşağıdaki gibi kür amaçlı, adjuvan, neoadjuvan veya palyatif olarak verilmektedir:

• Kür amaçlı radyoterapi: Hastalığın tamamen yok edilmesi hedeflenir. Genellikle erken evre kanserlerde tercih edilir. Tek başına veya kemoterapi ile birlikte uygulanabilir.
• Adjuvan radyoterapi: Cerrahi sonrasında uygulanan radyoterapidir ve ameliyatta alınan tümörün veya temizlenen kanserli hücrelerin ardından kalabilecek mikroskopik tümörleri yok etmek için uygulanır.
• Neoadjuvan radyoterapi: Kanser cerrahisi öncesinde uygulanan radyoterapidir. Kanserli bölgeyi küçültmek, cerrahi işlemi kolaylaştırmak veya başarı şansını artırmak için uygulanır.
• Palyatif radyoterapi: Kanseri tedavi etmek için değil hastanın yaşadığı semptomları hafifletmek için uygulanan radyoterapidir. Ağrı, kanama ve nefes darlığı gibi şikayetlerin azaltılması hedeflenmektedir.

Radyoterapi Yan Etkileri Nelerdir?

Radyoterapi yan etkileri radyasyon verilen bölgeye, bölgenin büyüklüğüne, uygulanan doza, fraksiyon şemasına ve eşzamanlı uygulanan diğer tedavilere göre değişmektedir. Radyoterapinin bölgesel yan etkileri, bölgeye göre değişebilir. Radyoterapi yan etkileri şunlardır:

• Baş ve boyun bölgesine uygulanan radyoterapi ağız kuruluğu, baş ağrısı, tat değişikliği ve yutma güçlüğüne sebep olabilir.
• Göğüs bölgesine uygulanan radyoterapi ciltte alerjik reaksiyonlar veya cilt kuruluğuna sebep olabilir.
• Karın ve pelvik bölgeye uygulanan radyoterapi bulantı, ishal, kusma veya mesane irritasyonuna neden olabilir.
• Cilt kanseri için uygulanan radyoterapide genellikle hafif kızarıklık ve cilt kuruluğu görülmektedir.

Radyoterapi ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Radyoterapi ve Kemoterapi Arasındaki Fark Nedir?

Radyoterapi (ışın tedavisi) vücudun kanserli bölgesine yüksek doz radyasyon verilerek kanser hücrelerini öldüren bölgesel bir tedavidir ve genellikle dışarıdan uygulanır. Kemoterapi ise kanser hücrelerini öldüren ilaçların damardan veya ağızdan verilmesiyle tüm vücuda yayılan sistemik bir tedavidir. Radyoterapi kanserli bölgeyi, kemoterapi tüm vücudu etkiler.

Radyoterapi mi Kemoterapi mi Daha Ağır?

Radyoterapi veya kemoterapi “ağırlığı” hastalığın evresine, hastanın sağlık durumuna, hastalığın bölgesine, verilen dozaja ve uygulanan diğer kombine tedavilere göre değişiklik gösterir. Radyoterapi bölgesel yan etkilere, kemoterapi genel yan etkilere neden olmaktadır.

Radyoterapi Kanseri Yok Ediyor mu?

Radyoterapi, bazı bölgesel kanserlerde iyileşme sağlayabilir. Bazı durumlarda tümörü küçültür, kanserin büyümesini yavaşlatır veya semptomları hafifletebilir.

Radyoterapi Alan Kişinin Yanında Durulur mu?

Radyoterapi alan kişinin yanında durulabilir çünkü hasta, uygulama sonrası radyoaktif olmaz ancak iç radyoterapi yöntemlerinde yani brakiterapi veya radyoizotop uygulamalarında hasta ile temasın kısıtlanması gerekebilir. Bunun için uzman hekim, bilgi verecektir. 

Radyoterapi Hangi Evrede Yapılır?

Radyoterapi erken evre kanserde tedavi amacıyla veya ileri evrede semptom gidermeye yönelik palyatif amaçla uygulanabilir. Ayrıca cerrahi öncesi kanserli alanı veya tümörü küçültme (neoadjuvan) ya da cerrahi sonrası nüksetme riskini veya mikroskopik tümör kalıntısı riskini azaltma (adjuvan) amacıyla yapılabilir.

Radyoterapi Acı Verir mi?

Radyoterapi acısız bir tedavi yöntemidir. Radyasyon ışınları, görünmezdir ve cihaz, cilde temas etmez.

Radyoterapi Ne Kadar Sürer?

Radyoterapi seansı 5 dakika ile 30 dakika arasında sürebilir. Işınlama, pozisyonlama ve kontrol ile süre uzayabilir. Radyoterapi süresi hastanın genel sağlık durumuna, hastalığın evresine ve bölgesine göre değişmektedir.

Radyoterapide Saç Dökülür mü?

Radyasyon verilen bölgede saç dökülmesi meydana gelebilir örneğin baş-boyun alanına yüksek doz ışın verildiyse saç, kaş veya sakal dökülebilir. Başka bir vücut bölgesine radyoterapi uygulandıysa saç dökülmez.

Radyoterapi Alan Kişi Nasıl Beslenmeli?

Radyoterapi alan kişi dengeli ve sağlıklı beslenmelidir. Yüksek protein, vitamin, antioksidan ve sağlıklı yağlar içeren besinler tüketilmeli, yeterli oranda sıvı tüketilmeli, kızarmış veya tuzlu, salamura gibi besinlerden kaçınmalı, alkol ve sigara tüketimi kısıtlanmalıdır.

Radyoterapi Sonrası İyileşme Ne Kadar Sürer?

Radyoterapi sonrası yan etkiler çoğunlukla tedavi başladıktan sonra ilk haftalarda görülür ve tedavi bitiminden sonra haftalar içinde hafiflemeye başlar. Yorgunluk gibi yaygın etkiler ilk birkaç ay içinde azalmaktadır. Radyoterapi sonrası iyileşme süresi hastanın genel sağlık durumuna, kanserin evresine ve bölgesine, diğer tedavi yöntemleri ile kombinasyonuna göre değişiklik gösterir.