Çocuklarda Bayılma Nedenleri ve Tedavisi

Çocuklarda bayılma, çocuğun kısa süreli olarak bilinç kaybı yaşaması ve kasların aniden gevşemesi yüzünden yere düşmesiyle ortaya çıkan bir durumdur. Genellikle birkaç saniye içinde kendiliğinden düzelir, ancak altta yatan neden çok farklı olabileceği için aileler tarafından dikkatle değerlendirilmesi gerekir.

Çocuklarda Bayılma (Senkop) Nedir?

Çocuklarda bayılma (senkop), çocuğun beyine giden kan akışının kısa süreli olarak azalması sonucu gelişen, ani ve geçici bilinç kaybı durumudur. Genellikle birkaç saniye ile bir dakika arasında sürer ve çocuk çoğu zaman hızla kendine gelir. 

Bayılma sırasında kasların direnci azalır, çocukta anlık bir gevşeme olur; bu nedenle yere düşme veya çömelir gibi çökme görülebilir. Çoğu senkop olayı iyi huylu olsa da bazı durumlar altta yatan tıbbi bir sorunun işareti olabilir.

Bayılmanın ortaya çıkması vücudun koruyucu bir refleksi olarak da değerlendirilebilir. Beyine giden kan akışı anlık olarak azalınca vücut kendini korumaya çalışır ve yatay pozisyona geçerek kan akışının tekrar düzenlenmesini sağlar. Bu nedenle çoğu çocuk bayılmayı takip eden kısa sürede toparlanır.

Bilgi ve Randevu Almak İçin Formu Doldurun

Çocuklarda Bayılma Neden Olur?

Çocuklarda bayılma nedenleri, çoğu zaman geçici durumlardan kaynaklansa da bazı çocuklarda altta yatan tıbbi bir sorunun belirtisi olabilir. Bayılmanın nedeni, beyne giden kan akışının kısa süreli olarak azalması veya beynin elektriksel aktivitelerindeki ani bir değişiklikle ilgilidir. 

Bu nedenle, çocuğun hangi koşulda bayıldığı, öncesinde ne hissettiği ve bayılmanın ne kadar sürdüğü gibi bilgiler, nedeni anlamak için oldukça önemlidir. Bayılmaya neden olabilecek başlıca durumlar şunlardır:

• Vazovagal senkop: En sık görülen nedendir. Bu durum; uzun süre ayakta kalma, aşırı korku, stres, açlık, susuz kalma, sıcak bir ortamda bulunma veya ani ayağa kalkma gibi tetikleyicilerle ortaya çıkabilir.
• Ortostatik hipertansiyon: Çocuğun oturur ya da yatar pozisyondan hızla ayağa kalkmasıyla oluşan ani tansiyon düşüklüğüdür. Özellikle hızlı büyüme dönemlerinde ve yetersiz sıvı alımında daha sık görülür.
• Kalp kaynaklı nedenler: Ritim bozuklukları (aritmiler), yapısal kalp hastalıkları veya düzensiz kalp atışları bayılmaya yol açabilir. Ailede erken yaşta kalp hastalığı veya ani ölüm öyküsü önemlidir.
• Kansızlık (anemi): Vücudun oksijen taşıma kapasitesinin azalması nedeniyle beyne yeterli oksijen gitmez. Bu nedenle bayılma gelişebilir.
• Kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi): Özellikle uzun süre aç kalan, düzensiz beslenen veya yoğun aktivite yapan çocuklarda görülebilir. Terleme, titreme, bulanık görme ve halsizlik bayılmayı tetikleyebilir.
• Sıvı kaybı ve susuzluk: Yeterince su içmemek, aşırı terleme, ishal veya kusma sonucu gelişebilir. Bu durum sonucu tansiyon düşer ve bayılma meydana gelebilir.
• Ateş ve enfeksiyonlar: Yüksek ateş özellikle küçük çocuklarda bayılmayı tetikleyebilir.
• Nörolojik nedenler: Epilepsi veya beyinde elektriksel aktivite bozuklukları nadiren senkopla karışabilir.
• Psikolojik veya stres kaynaklı durumlar: Yoğun duygusal baskı, sınav kaygısı veya travmatik bir olay çocuklarda geçici senkoplara neden olabilir.

Çocuklarda Bayılma Tanısı Konur?

Çocuklarda bayılma tanısı, öncelikle ayrıntılı bir öykü (anamnez) ile başlar. Olayın nasıl geliştiği, bayılmadan önce görülen belirtiler, süresi, tekrarlama olup olmadığı ve ailede kalp hastalığı öyküsü bulunup bulunmadığı bu aşamada dikkatle incelenir.

Ardından çocuk fizik muayeneden geçirilir; kalp ritmi, tansiyon değerleri, nörolojik bulgular ve genel sağlık durumu değerlendirilir. Gerekli görülen durumlarda tam kan sayımı, kan şekeri ölçümü gibi laboratuvar testleri istenebilir.

Kalp kaynaklı bir neden şüphesi varsa EKG, ekokardiyografi ve ritim takibi gibi testler yapılır. Nöbeti düşündüren bulgular varsa EEG veya nörolojik değerlendirme gerekebilir. Tüm bu aşamalar sonucunda doktor tanıyı netleştirir.

Çocuklarda Bayılma Tedavisi Nasıl Yapılır?

Çocuklarda bayılma tedavisi, altta yatan kalp, kan, metabolizma veya nörolojik bir duruma mı bağlı olduğuna göre değişir. Bu nedenle her çocuk için tedavi süreci kişiye özel olarak düzenlenir.

Çocuklarda bayılmanın en sık nedeni olan vazovagal senkop tedavisinde çocuğun yeterli miktarda su içmesi, düzenli beslenmesi, uzun süre ayakta kalmaktan kaçınması, sıcak ve havasız ortamlarda fazla durmaması önerilir.

Ortostatik hipotansiyon nedeniyle gelişen bayılmalarda sıvı ve tuz alımının arttırılması, ani pozisyon değişikliklerinden kaçınılması ve düzenli fiziksel aktivite önerilir. Gerektiğinde doktor, kan basıncını düzenlemeye yardımcı tedaviler planlayabilir.

Eğer bayılmaya kansızlık (anemi) veya kan şekeri düşüklüğü gibi metabolik nedenler yol açıyorsa, tedavi bu duruma yönelik olur. Bayılmanın daha nadir fakat önemli nedenlerinden biri olan kalp kaynaklı sorunlar tespit edildiğinde çocuk kardiyoloji uzmanı tarafından takip edilir. Ritim bozuklukları için ilaç tedavisi, gerekirse girişimsel işlemler veya cerrahi yöntemler gündeme gelebilir.

Nöbet ile karışabilen veya nörolojik nedenlere bağlı bayılmalarda tedavi, çocuk nöroloğu tarafından planlanır. Epilepsi veya benzer durumlar söz konusuysa çocuk için uygun ilaç tedavisi başlanabilir.

Psikolojik faktörlerin etkili olduğu bayılmalarda ise çocuk ve ergen psikolojisi uzmanları tarafından değerlendirme yapılır. Kaygı yönetimi, stres kontrolü, nefes egzersizleri ve gerektiğinde psikoterapi yöntemleri tedaviye dahil edilebilir.

Çocuklarda Bayılma Durumunda Ne Yapılmalı?

Bayılma çoğu zaman kısa sürer ve çocuk hızla kendine gelir; ancak olay anında doğru müdahale edilmezse düşme, çarpma ve travma riski artabilir. Önemli olan panik yapmadan, sırayla ne yapılması gerektiğini bilmektir. Dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:

• Çocuğun etrafında keskin, sert veya tehlike oluşturabilecek eşyalar varsa uzaklaştırılmalıdır.
• Çocuğun bilincini değerlendirilmeli, hiç tepki yoksa, nefes almıyorsa ya da çok düzensizse, hemen acil sağlık hizmetleri (112) aranmalıdır.
• Nefes alıyorsa ve bilinci kapalıysa çocuk yan pozisyona (koma pozisyonu) getirilir. Bu pozisyon, kusma halinde mide içeriğinin akciğerlere kaçma riskini azaltır ve dilin geriye kaçarak hava yolunu tıkamasını önler.
• Dolaşım kaynaklı basit bayılmalarda (örneğin; uzun süre ayakta kalma, ani ayağa kalkma, korku sonrası) çocuğun bacaklarını kalp seviyesinden biraz yukarı kaldırmak, beyne giden kan akışını artırmaya yardımcı olabilir.
• Boyun, sırt veya baş travması şüphesi varsa (düşme, çarpma, ciddi kaza) bacak kaldırma veya çocuğu hareket ettirme konusunda çok dikkatli olunmalıdır. Mümkünse profesyonel yardım gelene kadar ani hareketlerden kaçınılmalıdır.
• Kravat, atkı, dar yakalı tişört gibi hava yolunu veya dolaşımı sıkabilecek kıyafetler gevşetilmelidir.
• Ağız içinde yabancı cisim, sakız, küçük oyuncak parçası vb. olup olmadığı kontrol edilir; varsa ve görünür durumdaysa dikkatlice çıkarılmalıdır.
• Kalabalık varsa uzaklaştırılmalı, ortam kapalıysa havalandırılmalıdır.
• Çocuğun bilinci açılmaya başladığında ani hareketlerde kaçınılmalı, su ve yiyecek verme konusunda acele edilmemelidir.

Çocuklarda Bayılma Hakkında Sık Sorulan Sorular

Çocuklarda Bayılma İçin Hangi Doktora Gidilir?

Çocuklarda bayılma durumunda öncelikle çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanına gidilir; gerekirse çocuk nörolojisi veya çocuk kardiyolojisi tarafından değerlendirme yapılır.

Bayılma En Fazla Ne Kadar Sürer?

Bayılma genellikle birkaç saniye ile 1 dakika arasında sürer ve daha uzun sürmesi ciddi bir duruma işaret edebilir.

Bayılma Ne Zaman Tehlikeli?

Aşağıdaki durumlardan biri varsa 112 aranmalıdır:

• Çocuk nefes almıyorsa veya çok zor nefes alıyorsa
• Bilinci tekrar açılmıyorsa veya çok geç açılıyorsa
• Bayılma sırasında şiddetli kasılmalar, nöbet benzeri hareketler olduysa
• Düşme sonucu başını sert bir yere çarptıysa, boyun veya omurga travmasından şüphe ediliyorsa
• Göğüs ağrısı, şiddetli baş ağrısı, konuşma bozukluğu, vücutta tek taraflı güçsüzlük gibi nörolojik belirtiler eşlik ediyorsa
• Çocuğun kalp hastalığı, epilepsi, metabolik hastalık, diyabet gibi bilinen kronik bir rahatsızlığı varsa
• Bayılma ilk kez oluyorsa ve nedeni belirsiz görünüyorsa

Bayılma Hangi Psikolojik Rahatsızlıktır?

Bayılma doğrudan bir psikolojik hastalık değildir, ancak anksiyete, panik atak veya yoğun stres durumlarında tetiklenebilir.