Vertigo Nedir? Vertigo Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Vertigo, kişinin kendisinin ya da çevresinin döndüğü hissine kapıldığı bir tür denge bozukluğudur. Genellikle iç kulak kaynaklı sorunlarla ilişkilendirilir. Gündelik yaşamı ciddi şekilde etkileyebilen bu durum; yürüme güçlüğü, denge kaybı ve mide bulantısı gibi belirtilere yol açabilir. Bu nedenle, belirtiler fark edildiğinde vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulması önemlidir.

Vertigo Nedir?

Vertigo, kişinin kendisinin ya da çevresindeki nesnelerin dönüyor ya da hareket ediyormuş gibi hissettiği, çoğunlukla vücuttaki denge sisteminin zarar görmesi sonucu ortaya çıkan bir sağlık sorunudur. Vertigo, basit bir baş dönmesiyle karıştırılmamalıdır; çünkü vertigoda kişi, kendi ya da çevresindeki hareketlenmeleri gerçekmiş gibi algılar. Aniden başlayabilir ve altta yatan nedene bağlı olarak uzun süreli ataklarla da seyredebilir. 

Vertigo, kişinin günlük hayatını doğrudan etkileyen, zorlayıcı bir durumdur. Kişi, vertigonun ilerlemesi durumunda ayakta durmakta bile zorlanabilir. Genellikle bulantı, kulak çınlaması ve terleme gibi şikayetlere sebep olan vertigonun altında yatan nedenin doğru bir şekilde belirlenmesi ve buna uygun bir tedavi planının oluşturulması büyük önem taşır.

Vertigo Çeşitleri Nelerdir?

Vertigonun, altta yatan nedene göre farklı çeşitleri bulunsa da temelde periferik vertigo ve santral vertigo olmak üzere ikiye ayrılır. Bu ayrımın doğru bir şekilde yapılabilmesi tanı ve tedavi süreci açısından oldukça önemlidir. 

Periferik Vertigo

Periferik vertigo, vertigonun en sık karşılaşılan türüdür. Bu türün kaynağı, iç kulak ya da denge sinirinin (vestibüler sinirin) bozulmasıdır. Dönme hissi genellikle şiddetlidir ve kişi ani baş hareketleri yaptıkça vertigo tetiklenir. Bulantı ve terleme gibi belirtiler oldukça yoğundur ve ilerlemesi durumunda işitme kaybına neden olabilmektedir. Periferik vertigoya neden olan başlıca durumlar şunlardır:

• Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV): En yaygın nedendir ve iç kulaktaki otolit denilen dengeyi sağlayan kristallerin yerinden oynaması sonucu oluşur.
• Vestibüler Nörit (Vestibüler Nöropati): Vestibüler sinir, iç kulaktan beyne denge sinirlerini taşır. Burada iltihaplanma oluşması vestibüler nörite sebep olur.
• Labirentit: İç kulaktaki denge ve işitme bölümlerinin iltihaplanmasıdır.
• Meniere Hastalığı: İç kulakta sıvı birikmesi sonucu ortaya çıkan basınç artışıdır. Genelde kulakta çınlama ve işitme kaybına neden olur.

Santral Vertigo

Santral vertigo, merkezi sinir sisteminde hasar oluşması sonucu ortaya çıkar. Periferik vertigoya göre dönme hissi daha hafiftir ancak çift görme, konuşma bozukluğu ya da vücutta güçsüzlük gibi nörolojik belirtilere neden olabilir. Santral vertigoya neden olan başlıca durumlar şunlardır:

• Multipl Skleroz (MS): Merkezi sinir sistemi hasarıdır, denge ve koordinasyon bozukluklarına yol açabilir.
• Beyin Sapı veya Beyincik Tümörleri: Beyindeki kitleler, denge merkezlerine hasar vererek vertigoya neden olabilir.
• Serebrovasküler Hastalıklar (İnme, Felç, Beyin Anevrizması, Beyin Kanaması): Beyne giden damarların hasar alması sonucu vertigo oluşabilir.
• Vestibüler Migren: Bu migren türü, uzun süreli baş dönmesi ile karakterizedir. Baş ağrısı olmaksızın vertigo atakları gelişebilir.

Vertigo, birçok hastalığın belirtisi olabilir. Bu nedenle vertigonun tipi, tanı ve tedavi sürecinde belirleyici rol oynar.

Vertigo Neden Olur?

Vertigonun temel nedeni denge sistemindeki bozulmalardır. Vücuttaki denge sistemi; iç kulakta yer alan vestibüler organların, beyin sapının, beyinciğin ve gözlerin uyum içinde çalışması ile korunur. Vertigo genellikle bu sistemlerden birindeki bozulma ya da uyumsuzluktan kaynaklanır. 

En sık görülen nedenler arasında iç kulakta bulunan kristallerin yer değiştirmesi (BPPV – Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo), vestibüler nörit (denge siniri iltihabı), Meniere hastalığı gibi rahatsızlıklar yer alır. Bununla birlikte, migren, beyin-damar hastalıkları veya bazı nörolojik bozukluklar da vertigoya yol açabilir. Vertigoya yol açan başlıca nedenler şunlardır:

• BPPV (Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo)
• Meniere Hastalığı
• Vestibüler Nörit
• Labirentit
• Kulak Enfeksiyonları
• Beyin ve Damar hastalıkları (İnme, Beyin kanaması vs.)
• Multipl Skleroz (MS)
• Tümörler
• Migren
• Baş Travmaları
• Boyun Fıtığı ve Servikal Omurga Problemleri
• Uzun Süreli İlaç Kullanımı (Ototoksik İlaçlar)
• Anksiyete ve Panik Bozuklukları
• Düşük Kan Basıncı (Hipotansiyon)

Vertigonun nedenleri oldukça çeşitlidir ve her hastada farklı bir kaynağa dayanabilir. Bu nedenle doğru tanı koymak, detaylı bir hasta öyküsü almak, fizik muayene, odyolojik testler ve gerektiğinde görüntüleme yöntemleriyle mümkündür.

Ücretsiz Danışmanlık İçin Formu Doldurun

Vertigo Belirtileri Nelerdir?

Vertigo birçok farklı neden sonucu ortaya çıkan bir bozukluktur. Bu sebeple vertigo belirtileri de çeşitlilik gösterir. Vertigoya neden olan durumlar nörolojik ya da psikolojik kaynaklı olabilir. Vertigonun en sık karşılaşılan iki temel nedeni olan nörolojik ve strese bağlı (psikojenik) vertigonun belirtileri şunlardır:

Nörolojik Vertigo Belirtileri

Nörolojik vertigo beyin, beyincik, beyin sapı veya sinir sistemini etkileyen hasarlar veya hastalıklar sebebiyle oluşur. Belirtiler genellikle daha uzun sürelidir ve daha ciddi nörolojik bir duruma işaret edebilir. Başlıca belirtiler şunlardır:

• Çift görme veya bulanık görme
• Yürüyememe, denge sorunları
• Uzun süren ve/veya sürekli baş dönmesi
• Konuşma bozukluğu (dizartri)
• Gözlerin istemsiz titremesi (nistagmus)
• Koordinasyon bozukluğu
• Kol ve bacaklarda güçsüzlük, uyuşma
• Baş ağrısı
• Kafa karışıklığı
• Bulantı ve kusma
• Yutma güçlüğü
• Ses kısıklığı

Bu belirtiler genellikle inme (felç), Multipl Skleroz, tümör, beyin sapı enfarktı gibi ciddi rahatsızlıkların belirtisi olabilir.

Strese Bağlı (Psikojenik) Vertigo Belirtileri

Psikojenik vertigo; stres, anksiyete ve panik bozukluk gibi psikolojik faktörlerden kaynaklanan bir baş dönmesidir. Gerçek bir düşme hissinden çok, boşlukta yürüyor gibi hissetme veya düşecek gibi olma durumu görülür. Belirtiler stresle paralel olarak artar. Başlıca belirtileri şunlardır:

• Boşlukta yürüyor gibi hissetme
• Sersemlik, hafiflik hissi
• Göğüs sıkışması, nefes alamama hissi
• Kalp çarpıntısı (taşikardi)
• Aşırı terleme ve sıcak basması
• Ağız kuruluğu
• Ellerde titreme, ayakta boşluk hissi
• Düşme korkusu veya bayılma hissi
• Göz kararması ve kısa süreli dalma
• Odaklanma güçlüğü, unutkanlık hissi
• Yoğun kaygı, ölüm korkusu veya panik hissi
• Yalnız kalma korkusu, sosyal ortamlardan kaçınma

Psikojenik vertigoda gerçek bir hasar yoktur ancak hasta yaşadığı semptomları gerçek gibi hisseder. Psikolojik destek ve ilaç tedavisi ile kontrol altına alınabilir.

Vertigo Tanısı Nasıl Konur?

Vertigo birçok nedene bağlı olarak gelişebilir. Bu sebeple tanısında multidisipliner yaklaşım oldukça önemlidir. Bu süreçte kulak burun boğaz (KBB), nöroloji, iç hastalıkları ve gerekirse psikiyatri uzmanlarının iş birliği gerekebilir. 

Tanının ilk adımı, hastadan alınan ayrıntılı hasta öyküsüdür. Anamnez olarak da bilinen bu süreçte, vertigo hissinin ne zaman başladığı, ne kadar sürdüğü, hangi durumlarda arttığı ve eşlik eden diğer belirtiler öğrenilir. Daha sonra uygulanan bazı denge testleri vardır. Bunlar:

• Romberg testi: Hasta ayakta gözlerini kapatırken denge bozukluğunun olup olmadığı gözlemlenir.
• Frenzel gözlük testi: Gözlerde istemsiz titreme olup olmadığına bakılır.
• Dix Hallpike manevrası: BPPV (kristal kayması) şüphesi durumunda, baş hareket ettirilerek vertigo atağı tetiklenmeye çalışılır.
• Posturografi testi: Hastanın, sabit veya hareketli bir platformda ayaktayken dengeyi nasıl sağladığını ölçmek için kullanılır.
• Rotasyonel sandalye testi: Sandalye çok kontrollü ve yavaş bir şekilde döndürülürken iç kulak hareketleri ölçülür.
• Kalorik test (sıcak-soğuk su testi): İç kulağın sıcaklık değişimine verdiği tepkiler ölçülür. 

Uygulanan işitme ve denge testleri (odyolojik ve vestibüler değerlendirme) ise şunlardır: 

• Odyometri (işitme testi): İşitme kaybı olup olmadığını ölçer.
• Videonistagmografi (VNG): Göz hareketleri ve denge refleksleri analiz edilir.
• Elektronistagmografi (ENG): Göz kası hareketlerinin elektriksel aktivitesi kaydedilir.

Gerekli görülmesi durumunda MR ve BT gibi görüntüleme yöntemlerine başvurulabilir; kan testleri istenebilir. 

Vertigo Nasıl Tedavi Edilir?

Vertigo, birçok farklı hastalık kaynaklı oluşabileceği için, tedavisinde de altta yatan nedene göre birden fazla yönteme başvurulabilir. Tedavi planı; ilaçlar, fiziksel manevralar, denge egzersizleri, yaşam tarzı değişiklikleri ve cerrahi müdahale içerebilir. 

İlaç Tedavisi

İlaç tedavisi, vertigo semptomlarını azaltmak için tercih edilir. Baş dönmesini baskılayan, kusmayı önleyen ilaçlar reçete edilebilir. Vestibüler nörit gibi iltihaplı durumlarda denge sinirinin iyileşmesini hızlandırmak amacıyla streodiler, Meniere hastalığında sıvı basıncı düşürmek için diüretik (idrar söktürücü) ilaçlar ve vestibüler migren durumunda migren ilaçları verilebilir. 

Cerrahi Tedavi

İlaç ve fiziksel tedavilere yanıt vermeyen ağır vakalarda, geçmeyen enfeksiyon, tümör, ileri vaka Meniere hastalığında ya da yapısal bozukluk olması durumunda cerrahi müdahale gerekebilir. 

Denge Egersizleri ve Manevralar

BBPV (Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo) tedavisinde Epley manevrası (vertigo manevrası) ile baş belirli pozisyonlara getirilerek kristallerin yerlerine geri taşınması sağlanır. Tek manevra ile hızlı düzelme sağlanabilir. Buna ek olarak evde uygulanan Brandt-Daroff egzersizleri ile kristaller düzeltilebilir. 

Vestibüler rehabilitasyon terapisi ile kişiye özel denge egzersizleri yapılır. Gaze stabilizasyonunda ise sabit noktaya odaklanma, başla uyumlu hareket gibi çalışmalar yapılır. Vestibüler rehabilitasyon, uzun süreli vertigo vakalarında ilaçtan çok daha etkili bir tedavi yöntemidir.

Psikolojik Tedavi ve Destek

Stres kaynaklı vertigo tedavisinde bilişsel davranışçı terapi (BDT), psikoterapi, meditasyon ve nefes egzersizleri gibi uygumalar yapılabilir. 

Destekleyici Terapiler

Vertigonun semptomlarını azaltmak için akupunktur, aromaterapi ve masaj terapisi uygulanabilir. 

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Vertigo ataklarını hafifletmek ve önlemek için bazı yaşam tarzı değişiklikleri günlük hayata entegre edilmelidir. Bunlar:

• Yeterli uyku
• Düzenli beslenme
• Stresten uzak durma
• Sigara ve alkol kullanımın bırakılması
• Tuz ve kafein tüketiminin azaltılması

Vertigosu Olanlar Nelere Dikkat Etmelidir?

Vertigo atakları hafif olabileceği gibi, şiddetli vakalarda düşme riski yüzünden hastanın yaşamı tehlike altında olabilir. Bu nedenle, vertigo hastalarının günlük yaşamda almaları gereken bazı önlemler, dikkat etmeleri gereken noktalar vardır. Bunlar:

• Düşme riskini azaltmak için evde güvenlik önlemleri alınmalı.
• Ani baş hareketlerinden kaçınılmalı.
• Beslenmeye dikkat edilmeli.
• Stres yönetimi sağlanmalı.
• Yüksek riskli aktivitelerden uzak durulmalı.
• Sıvı tüketimine dikkat edilmeli.
• Yüksek yastık kullanılmalı.
• Uyku düzeni önemsenmeli.
• Doktor kontrolleri ihmal edilmemeli.
• Düzenli ve hafif fiziksel aktiviteler, egzersizler yapılmalı. 

Vertigoyu kontrol altına alarak yaşamak mümkündür; ancak hastaların önlem alması ve vertigoyu tetikleyecek faktörlerden uzak durmaları önemlidir. 

Vertigo ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Vertigo Nasıl Geçer?

Vertigo, nedenine göre tedavi edilir. Stres kaynaklı vertigoda psikolojik destek önemliyken, BPPV gibi durumlarda manevralar uygulanır. 

Vertigo Kaç Gün Sürer?

Vertigonun iyileşme süresi altta yatan nedene göre değişir. Bazı kişilerde 1-2 saat sürerken, bazı kişilerde bu süre aylar olabilir.

Vertigo İçin Ne Zaman Doktora Gidilir?

Sürekli tekrar ediyorsa ve semptomlar varsa mutlaka doktora başvurulmalıdır. 

Vertigo Manevrası Nedir?

Özellikle BPPV (kristal oynaması) tedavisinde kullanılan baş ve vücut pozisyonlarını değiştiren özel hareketlerdir. En bilineni Epley manevrasıdır. Hekim veya fizyoterapist eşliğinde uygulanmalıdır.

Vertigo Egzersizleri Nelerdir?

Brandt-Daroff egzersizleri ve Epley manevrası en sık kullanılanlardır. Vestibüler rehabilitasyon programı kişiye özel hazırlanır.

Vertigo İlacı Var mı?

Evet, ancak her vertigo için farklı ilaçlar kullanılır.

Vertigo En Çabuk Nasıl Geçer?

BPPV kaynaklı vertigoda doğru manevra ile birkaç dakika içinde rahatlama sağlanabilir. Diğer türlerde tedaviye yanıt süresi uzayabilir.

Vertigoyu Tetikleyen Şey Nedir?

Ani baş hareketleri, uykusuzluk, stres, migren, alkol ve kafein vertigoyu tetikler.

Vertigo Atağı Kaç Gün Sürer?

Vertigo atağı BBPV’de saniyeler, Maniere’de saatler, vestibüler nöritte günlerce sürebilir. Tekrarlayıcı ataklar varsa kronikleşebilir.

Vertigo Kaç Yaşında Olur?

Vertigo, her yaşta görülebilir ancak BPPV genellikle 40 yaş sonrası daha sık olur.

Vertigo Krizleri Nedir?

Vertigo krizleri, aniden başlayan yoğun dönme hissi, mide bulantısı, terleme ve dengesizlik ile seyreden ataklardır.

Vertigo Psikolojik midir?

Bazı vertigo türleri psikolojik kökenlidir. Stres, anksiyete ve panik atak psikojenik vertigoya neden olabilir.

Sakız Çiğnemek Vertigoya İyi Gelir mi?

Sakız bazen kulak basıncını dengeleyebilir ancak vertigo tedavisinde etkili bir yöntem değildir.

Boyun Vertigosu Nedir?

Boyundaki kas gerginliği, fıtık veya damar sıkışmaları sonucu oluşan denge bozukluğudur. 

Vertigo Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Altta yatan neden hastalıksa, hastalık ilerleyebilir. Kronik vertigo düşme riskini arttırabilir, yaşam kalitesini düşürebilir. 

Vertigo ile Karıştırılan Hastalıklar Nelerdir?

Düşük şeker, göz bozuklukları, ortostatik hipotansiyon (ayağa kalkınca baş dönmesi) ve kalp ritim bozuklukları belirtileri vertigo ile karıştırılabilir. 

Vertigo Atağında Ne Yapılır?

Hemen oturup ya da uzanıp baş sabit tutulur. Gözler sabit bir noktaya odaklanılır. Sessiz ve karanlık bir ortamda oturulur. Ani hareketlerden kaçınılır. 

Vertigo İçin Hangi Şeyler İyi Gelir?

Stresten uzak durmak, düşük tuz diyeti, baş egzersizleri, denge çalışmaları, düzenli uyku ve su tüketimi vertigoya iyi gelir. 

Evde Vertigodan Nasıl Kurtulurum?

Vertigo içi evde Epley manevraları uygulanabilir, sessiz ve loş bir ortamda kalınabilir ve baş hareketleri sınırlandırılabilir.

Telefon Vertigoyu Tetikler mi?

Uzun süreli ekran kullanımı, göz yorgunluğu ve baş-boyun postürünü bozarak bazı kişilerde vertigoyu tetikleyebilir.

Vertigo Üzüntüden Olur mu?

Yoğun duygusal stres, yas, kaygı gibi durumlar psikojenik vertigoyu tetikleyebilir.

Kulak Kristallerinin Oynamasına Ne İyi Gelir?

Epley manevrası, vestibüler egzersizler, fizyoterapist desteği ve ani hareketlerden kaçınmak kulak kristallerinin oynamasına iyi gelir. 

Vertigoya Hangi Bölüm Bakar?

Kulak burun boğaz (KBB), nöroloji, iç hastalıkları ve gerekirse psikiyatri bölümleri vertigo ile ilgilenir.