Çocukta büyüme sorunu olduğu nasıl anlaşılıyor? Bebeğimle Elele

Çocuklar erişkinlerin küçültülmüş kopyası değil. Büyüme bir çocuğun sağlıklı olduğunun belirtilerinden biri. Bir çocuğun normal büyümesi için en başta duygusal ortamının iyi olması yani sevgi dolu ortamda büyümesi lazım bunun dışında genetik faktörler, beslenme, hormonlar birçok şey çocukların büyümesini etkiliyor. Bunlardan birinin eksik olduğu durumlarda çocuklarda büyüme bozulur. İlk iki yaşta büyüme daha çok beslenmenin etkisindedir. Dolayısıyla en önemli faktörlerden biri anne sütü dolayısıyla her çocuğun iki yaşına kadar anne sütü almasını istiyoruz. Anne sütünün az olduğu veya kesildiği dönemlerde çocuğun büyümesinin bozulduğunu ek gıdalarla tamamlanamadığını görüyoruz. Büyüme sorunu nasıl anlıyoruz normalde ilk 1-2 yaşta çocukların büyümeleri tek düze gider. 1 yaşta 50 santim doğan bebeğin 74-75 cm olması gerekiyor. İlk üç ayda bebekler 8 cm uzuyor4.aydan 6. Aya kadar 8 cm uzuyor. 7. Aydan 9. Ayın sonuna kadar 4 cm uzuyor. Sonra 10-12. Ayın sonuna kadar 4 cm uzuyor yani toplan 1yılda 24-25 cm uzuyor. Ağırlık ise ilk 6 ayda haftalık 150-200 gr arasında ayda 600-800 gram alıyor. 2-6 ayda azalıyor haftalık 100-150, aylık olarak 400-600 gram arasında alıyorlar. Bu sürenin sonunda 3-3,5 kilo doğan bir bebek yılın sonunda ağırlığını üçe katlamış oluyor. 2. Yaşta çocuklar yaklaşık 12 cm büyüyorlar. Kilo alımları düşüyor senelik 2-2,5 kilo alıyorlar. 50 cm doğan çocuk 1. Yaşın sonunda 75 cm 2. Yaşın sonunda yaklaşık 87 cm ulaşıyor. İlk iki yaşında büyüme beslenmenin etkisinde. Beslenme bozuklukları etkin oluyor. 2.yaşın sonundan itibaren büyüme hormonu ve diğer hormonlar devreye giriyor ve hormonlarda büyümeyi etkilemeye başlıyor. Burada çocuklarda hormonal bozukluk varsa hipotroidi gibi büyüme hormonu eksikliği ile büyüme kesintiye uğruyor. Çocuklar 2 yaşından sonra ergenliğe kadar tek düze bir büyüme sergiliyorlar. Bu çağda okul çocuklarında ergenliğe kadar olan çocuklarda 4-7 cm arası büyüyorlar genellikle bu dönem senede 4cm altında büyüyen çocuklarda büyüme hormonu açısında bir inceleme yapmak gerekebilir. Genellikle bu yaşta 2-2,5 kilo alıyorlar. Ergenlikle birlikte büyüme yeniden hızlanıyor erkek çocuk içi 11-12 yaş kız çocukta 9-10 yaşından itibaren ergenlik dediğimiz süreç başlıyor. Ergenlik döneminde Çocuklara büyüme, büyüme hormonlarının yanında kızlarda seks hormanları östrojen, erkeklerde ise testesteron erkeklik hormonu devreye giriyor. Böylelikle insanların en hızlı büyüme dönemin yaşandığı fuberte(ergenlik) gerçekleşiyor. Erkeklerde büyüme ergenlik çağında senelik 9-10 cm olur erkek çocuk bu dönemi 3-4 sene de tamamlıyor. Bu dönemin sonunda erkekler toplam 30 cm civarında uzuyorlar. Kızlarda erkeklere oranla daha az büyüyorlar bu dönemin sonunda kızlar 20-25 cm arasında uzuyorlar. Kızlarda adet gördükten sonra büyüme temposu düşer burada adet görmeye başlamadan önceki iki seneyi kaçırmamak gerekiyor. Bu dönemde büyüme sorunu olan kız çocuklarına müdahale edilmesi gerekiyor. Çocuk endokrin uzmanlarını en büyük sorunu boy kısalığı olanların bize geç gelmesi. Bu nedenle kaybedilmiş olan boy kaybını tamamlayamıyoruz. Geldiği noktadan itibaren boy uzamasını sağlıyoruz ama kaybedilmiş olan büyümeyi geri getiremiyoruz. Çocuklarda boy geriliği gören hekimlerim bu çocukları hemen çok endokrinoloji uzmanına yönlendirmeleri gerekiyor. Hangi testler yapılıyor? En önemli olan şey büyümenin takibi. Yukarıda belirttiğimiz rakamları her çocuğun sağlaması gerekiyor. Belirli kriterleri sağlayamıyorsa büyüme ile ilgili sorunu var demektir. Önemli olan çocukta büyüme sorunu olup olmadığını anlayabilmek bunun için tüm dünyada belirlenmiş kılavuzlar var. sağlık otoriteleri bu tip çocukları nasıl takip edeceklerini bu kılavuzlarla belirlemişler. Boy kısalığı ile gelen çocuk ergenlik öncesindeyse 1 yıl takip ediliyor üçer yada dörder aylık aralarla ergenlikte ise vakit kaybı olmaması için 6 aylık bir takip yapılıyor. Büyümesinin yeterli olup olmadığına bakılıyor. Eğer büyümenin yetersiz olduğunu kronik hastalıkları dışlamak amacıyla bütün kan tahlilleri yapılıyor. Kansızlığı var mı herhangi vitamin eksikliği var mı? Böbrekte karaciğerde, böbrekte ve tüm diğer sistemlerde bozukluk var mı genel bir tarama yapılır. Kemik yaşına bakılır çocuğun takvim yaşı ile kemik yaşı arasında fark var mı genellikle hipotroidi ve büyüme hormonu eksikliğinde bu kemik yaşı birkaç sene geriden gider. Bundan sonra bu hastalara hipofiz MR ı yapılıyor. Hipofizde büyüme ilgili sorun var mı? Sistemin ana kontrol merkezi hipofiz merkezi hormon sisteminin ana yönetimi oradan sağlanıyor. Bu hastalara uyarı testleri yapılıyor. Büyüme hormonu Cevabının nasıl olduğunu incelemek amacı ile. Eğer yaptığınız uyarı testlerinde bir ilaç veriyorsunuz, bu ilaç büyüme hormonunun salınımın uyarıyor. Yaptığınız testte yeterli cevap alamadığınız zaman bu çocuğu büyüme hormonu eksikliği yönünden tedavi etmek gerekir. Nasıl bir tedavi yöntemi izleniyor? Çocuklarda genel olarak büyüme hormonu eksikliği tanısı konulmuşsa büyüme hormonu veriliyor, eğer çocuk normal büyüyor ise ailevi boy kısalığıdır bu aileye o şekilde izah ediliyor. Yapısal büyüme gecikmesi varsa veya beslenme sorunları varsa bu yönde beslenmenin düzenlenmesi vitamin eksikliği varsa çinko eksikliği diğer vitamin eksiklikleri varsa bunların tamamlanması yoluna gidilir. Büyüme hormonu eksikliklerinde büyüme hormonu tedavisi yapılıyor. Takibin sonunda büyüme hormonu eksikliği tespit edilirse ilaç tedavisine başlanıyor. Hastalara eğitim veriliyor hasta yatmadan önce bir küçük büyüme hormonu iğnesi yapılıyor. Aşı yapıldıktan yarım saat sonra uyuması isteniyor çünkü çocuklarda büyüme hormonu uyku döneminde gerçekleşiyor. Çocuk ne kadar iyi uyunursa o kadar iyi büyüyor. Çünkü gün içinde büyüme hormonu salınımı daha az. İyi ve uzun uyuyan çocuklar daha iyi büyüdüğü gözleniyor. Tedavi ne kadar sürüyor? Tedavi genel olarak erkek çocuk için 1.65cm kız çocukları için 1.55cm kadar devam ediyor. Hasta üç ayda bir kontrole geliyor. Bu dönemde kan tahlilleri yapılıyor bir aksaklık var mı bakılıyor. Yan etkileri var mı? Tabi ki her tedavinin yan etkileri vardır. Bu tedaviye bağlı yan etkileri sanılanın aksine çok değildir. Üç ayda bir tedavi edilmemelerinin sebebi budur. Herhangi bir bozulma durumlarında muayene sırasında veya tahlillerle tespit edilebilir. Az da olsa büyüme hormonun yan etkileri olabilir hastanın seçilmesi önemlidir. Büyüme hormonu geri olan hastalarda kullanılması uygun olur. Hormon tedavisi hangi yaş aralığında yapılıyor? Genellikle 2 yaşından sonra yapılmasını tercih ediyoruz. Ne kadar erken tedaviye başlanırsa erişkin dönemdeki boy kaybı o kadar az oluyor. Hastalar genellikle endokrin uzmanına geç geliyorlar. 10-12 yaş civarında gecikmiş olarak geliyorlar büyüme hormonu başlamış olsanız bile aradaki boy kaybı tamamlanamıyor. Hasta erkek çocuk için 1.65 e kız çocuk 1.55 e ulaşırsa tedavi kesiliyor. Çocuklar bu tedavi sırasında psikolojik yardım da almalı mı? Hastanın özelliğine bağlı olabilir bazen ağır büyüme geriliği olan hastalarda ağır psikolojik sorunlar olabiliyor. Çocuklar çok acımasız olabiliyorlar kendi arkadaşlarını incitmek için bu durumla alay edebiliyorlar. Çocukların okul başarısı bozuluyor. Arkadaşları tarafından dışlanabiliyorlar. Ağır vakalar için bir uzmandan yardım almak gerekiyor.

11 Kasım 2015, Çarşamba