Anoreksiya Nedir? Anoreksiya Nervoza Belirtileri Nelerdir?

Anoreksiya nervoza, kişinin kilo alma korkusuyla beslenmeyi kısıtladığı ciddi bir yeme bozukluğudur. Kişinin beden algısında bozulmalar yaşadığı ve aşırı zayıflığa rağmen kendini kilolu hissettiği bu hastalık, genellikle ergenlik döneminde başlar. Anoreksiya, sadece kilo verme isteğiyle sınırlı olmayan, altında derin psikolojik nedenlerin olduğu bir hastalıktır. Tedavi edilmediği takdirde hayatı tehdit edecek boyutlara ulaşabilir. 

Anoreksiya Nedir?

Anoreksiya, bedeni beğenmeme ve kilo alma korkusu nedeniyle yemek yemenin kısıtlandırıldığı ciddi bir yeme bozukluğudur. Yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda psikolojik bir sorundur.

Anoreksiyalı bireyler, genellikle çok zayıf olmalarına rağmen kendilerini çok şişman olarak görürler. Tıpta, beden dismorfisi olarak bilinen bu algı bozukluğu, kişinin kendini beğenmemesine ve bedenini takıntı haline getirmesini sağlar. Birey, bir süre sonra kilo almaktan o kadar korkar ki yoğun tempolu egzersizler yapıp yemek yemekten tamamen kaçınır. 

Anoreksiya, sadece masum bir zayıflama isteği değildir; depresyon, mükemmeliyetçilik, anksiyete ve düşük özdeğer algısı gibi psikolojik nedenlerle de alakalıdır. Bu durum, çoğu zaman kişinin kendi bedenine karşı duyduğu güvensizliğin ve içsel çatışmaların yansımasıdır. Özellikle ergenlik çağındaki genç kızlarda yaygın olarak görülse de her yaştan bireylerde karşılaşılabilir. Erken teşhis edilmediğinde kalp hastalıklarından kemik erimesine kadar birçok hastalığa neden olabilir, hatta organ hasarları gibi ciddi sonuçlara yol açabilir. 

Ücretsiz Danışmanlık İçin Formu Doldurun

<

Anoreksiya Neden Olur?

Anoreksiya, biyolojik, psikolojik ve çevresel olmak üzere birçok faktörün birleşmesi nedeniyle olur. Anoreksiyayı tetikleyen unsur her bireyde farklı olabilir. Genellikle kişinin değersizlik hissi, kabul görme ihtiyacı ve beden algısıyla ilgili sorunlar etrafında şekillenir. Ancak bazı bireylerde anoreksiya gelişimine neden olabilecek genetik eğilimler de mevcuttur. 

Anoreksiyanın oluşumuna neden olan başlıca etkenler şunlardır:

Psikolojik Nedenler

Anoreksiya genellikle aşırı kontrol ihtiyacı, mükemmeliyetçilik, değersizlik ve öz eleştiri gibi belirli psikolojik sıkıntılar yaşayan bireylerde daha sık görülür. Özellikle kadınlar arasında yaygın bir rahatsızlıktır. Anoreksik kişi öyle bir duruma gelir ki hayatındaki kontrolü bedeni üzerinde gerçekleştirince elde edeceğini düşünür. Bu noktada depresyon, anksiyete bozuklukları, obsesif kompulsif bozukluk gibi psikiyatrik sorunlar da anoreksiyaya zemin hazırlayabilir.

Genetik Faktörler

Aile öyküsünde yeme bozukluğu, depresyon ve obsesif kompulsif bozukluk gibi rahatsızlıklar bulunan kişilerde anoreksiya gelişme riski daha yüksek olabilir. Araştırmalar, serotonin ve dopamin gibi beyindeki duygudurum ve ödül mekanizmalarının genetik faktörler sebebiyle etkilenebileceğini göstermiştir. 

Aile Dinamikleri 

Kişinin aile yapısı ve aile içinde yaşananlar anoreksiya gelişiminde rol oynayabilir. Aşırı kontrolcü, eleştirel ve başarı beklentisi yüksek olan ebeveynler, duygusal ihmal ve travmatik olaylar sebebiyle kişide kendi bedenine yönelik olumsuz düşünceler oluşabilir, aynı zamanda kimlik çatışması yaşayabilir. Bu da zamanla kişinin yemek yeme durumunu bir kontrol aracı olarak kullanmasına ve dolayısıyla anoreksiyaya neden olabilir. 

Travmalar

Birçok anoreksik kişide geçmişte yaşanmış travma öyküsü bulunur. Sevilen birinin kaybı, şiddet, istismar veya cinsel saldırı gibi travmatik deneyimler, anoreksiya gelişimine neden olabilir. Bu gibi olayların karşısında kontrolünü kaybettiğini düşünen birey, yemek yeme davranışlarını kontrol ederek, yaşadıklarıyla baş etme mekanizması geliştirebilir. 

Medya ve Sosyal Medya Etkisi

Televizyon, reklamlar gibi geleneksel medya ve sosyal medya platformlarının, özellikle gençler üzerinde güçlü bir etkisi vardır. Düzenlenmiş vücut görselleri, estetik operasyonların teşviki, filtreli fotoğraflar ve yapay zekanın kullanımı yüzünden gerçekçi olmayan ideal beden algısı ortaya çıkmıştır. Bu gibi içeriklere sık sık maruz kalan bireyler, kendi bedenlerini medyada gördükleriyle kıyaslamaya başlamıştır. 

Ayrıca, sosyal medya yeme bozukluğunu teşvik eden içerikler (ASMR videoları gibi) de anoreksik davranışların normalleşmesine neden olabilir. Medyanın ve sosyal medyanın gücü, çoğu zaman fark edilmeden anoreksiyayı tetikleyen faktör haline gelmiştir.

Anoreksiya Belirtileri Nelerdir?

Anoreksiya belirtileri hem fiziksel hem de psikolojik olarak kendini gösterir. Belirtiler çoğu zaman sinsice, zaman içinde gelişir. Kişi, çoğu zaman belirtileri gizleyebilir ya da normal olarak algılayabilir. 

Anoreksiyanın fiziksel belirtileri şunlardır: 

• Aşırı kilo kaybı
• Düşük tansiyon ve nabız
• Ciltte kuruluk ve solgunluk
• Vücutta morarmalar ve soğukluk
• Yorgunluk, halsizlik
• Adet düzensizlikleri
• Mide ve bağırsak problemleri
• Baş dönmesi, bayılma

Anoreksiyanın psikolojik ve davranışsal belirtileri şunlardır: 

• Kalori takıntısı
• Aşırı egzersiz yapma
• Yemek yemeyi reddetme
• Toplum içinde yemek yemekten kaçınma
• Kilo alma korkusu
• Düşük benlik saygısı
• Depresyon ve anksiyete
• Vücut algısında bozulma
• İntihar ya da kendine zarar verme düşüncesi

Anoreksiya belirtileri bazen açıkça görülebilirken bazen de birey tarafından gizlenebilir. Erkenden tedavi edilmeyen anoreksiya yaşamı tehdit edebilir. Bu yüzden belirtilerin dikkatle takip edilmesi ve bir uzman tarafından destek alınması oldukça önemlidir.

Anoreksiya Nedeniyle Ortaya Çıkabilecek Problemler Nelerdir?

Anoreksiya nedeniyle kalp, beyin, sindirim sistemi ve hormonlar gibi pek çok konuda vücutta hasarlar gelişebilir. Ayrıca, tedavi edilmediğinde ya da geç müdahale edildiğinde yaşamı tehdit edebilir. Anoreksiya nedeniyle ortaya çıkabilecek başlıca problemler şunlardır:

• Hipotansiyon (düşük tansiyon)
• Kalp ritim bozuklukları (aritmi)
• Bradikardi (düşük kalp atım hızı)
• Hormon dengesizlikleri
• Osteoporoz (kemik erimesi)
• Kabızlık ve mide tembelliği
• Reflü
• Yutma güçlüğü
• Konsantrasyon güçlüğü
• Unutkanlık ve zihinsel bulanıklık
• Depresyon, kaygı bozuklukları, obsesif düşünceler
• İntihar düşünceleri ve davranışları
• Organ fonksiyonlarında yavaşlama ve bozulma
• Sık sık hastalanma
• Yara iyileşmesinde gecikme
• Ölüm riski

Anoreksiya Nasıl Teşhis Edilir?

Anoreksiya nervoza teşhisi hem psikiyatrik hem de tıbbi değerlendirmeleri kapsar. Teşhis, tek bir uzman tarafından değil; psikiyatrist, psikolog, diyetisyen ve iç hastalıkları uzmanı gibi profesyoneller tarafından multidisipliner bir yaklaşımla, ortak bir değerlendirme ile yapılır. 

Fiziksel ve psikolojik değerlendirmeden sonra Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayımlanan DSM-5 (Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı) kriterleri baz alınarak anoreksiya nervoza tanısı konulabilir. DSM-5’e göre hastada:

• Kalori kısıtlaması nedeniyle düşük vücut ağırlığı,
• Yoğun bir kilo alma veya şişman olma korkusu,
• Beden ağırlığı ya da vücut şekliyle ilgili algının bozulmuş olması gerekmektedir.

DSM-5 tanı kriterlerine ek olarak, hastalığın şiddetini sınıflandırmak amacıyla Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından kabul gören BKİ aralıkları da dikkate alınmaktadır. Buna göre; 

• Hafif düzey anoreksiya: BKİ 17 veya üzeri
• Orta düzey anoreksiya: BKİ 16.0 – 16.99 arası
• Şiddetli anoreksiya: BKİ 15.0 – 15.99arası
• Aşırı şiddetli anoreksiya: BKİ 15’in altı değerlerdedir. 

Anoreksiya Nervoza Nasıl Tedavi Edilir?

Anoreksiya tedavisi hastalığın şiddetine göre planlanmaktadır. Tedavi; psikiyatri, psikoloji, beslenme ve diyet ve iç hastalıkları gibi pek çok alan tarafından ortak yürütülür. Tedavinin ilk amacı, hastanın fiziksel sağlığını iyileştirmektir. 

Hastanın beslenme tedavisinde iyileşmeler gözlemlendikten sonra psikolojik tedavi süreci devreye girer. Anoreksiya nervoza çoğu zaman beden algısı bozukluğu, mükemmeliyetçilik ve kontrol ihtiyacı gibi derin psikolojik sorunlarla iç içe olduğu için hastanın terapi desteği alması gerekebilmektedir. En yaygın kullanılan yöntemlerden biri bilişsel davranışçı terapidir (BDT). Ayrıca, depresyon, anksiyete ya da intihara meyil gibi psikolojik sorunlarda ilaç tedavisi de gündeme gelebilir. 

Anoreksiya nervoza tedavisi uzun bir süreçtir. Bazen bireyin kendisi tedaviye direnebilir, zorlanmalar yaşayabilir. Bu noktada hem profesyonel ekip hem de aile ve çevre desteği oldukça önemlidir.

Anoreksiya Nervoza Nasıl Önlenir?

Anoreksiya nervozayı önleyecek kesin bir yol olmasa da alınabilecek bazı koruyucu önlemler vardır. Anoreksiyanın önlenmesi, sadece bireyin değil, aynı zamanda ailesinin, eğitim kurumlarının, sağlık sisteminin ve hatta medyanın da bilinçli olmasını gerektirir. Anoreksiyanın önlenebilmesi için alınacak bazı tedbirler şunlardır:

• Çocukların ve gençlerin beden algısı ve özsaygının güçlendirilmesi
• Aile içinde olumlu ve destekleyici iletişim
• Medya ve sosyal medya okuryazarlığının arttırılması
• Okullarda personellere ve öğretmenlere farkındalık eğitimlerinin verilmesi
• Belirti ve risk faktörlerinin tanıtılması
• Profesyonel destek almanın normalleştirilmesi

Anoreksiya nervozayı önlemek, sadece bireye değil topluma düşen bir sorumluluktur. Bu nedenle önlemlerin alınması, farkındalık kazanılması ve özellikle gençlere destek verilmesi oldukça önemlidir. 

Anoreksiya ile İlgili Sık Sık Sorulan Sorular

Anoreksiyanın Tedavisi Mümkün mü?

Evet, anoreksiya nervoza tedavisi mümkündür. Erken tanı, uzman desteği ve kişiye özel tedavi planıyla tam iyileşme mümkündür.

Yemek Yediğim Halde Neden Kilo Veriyorum?

Yemek yemenize rağmen kilo veriyorsanız bunun altında tiroid, diyabet, sindirim sistemi bozuklukları gibi çeşitli nedenler yatabilir. Nedeni belirlemek için uzman hekime başvurulmalıdır.

Anoreksiya Kaç Yaşında Başlar?

Anoreksiya, genellikle ergenlik döneminde başlasa da her yaşta ve cinsiyette görülebilir. 

Yemek Yememe İsteği İçin Hangi Doktora Gidilir?

Yemek yememe isteği, fiziksel ya da psikolojik nedenlere bağlı gelişebilir. İlk adım olarak psikiyatriye, gerekirse iç hastalıkları (dahiliye), endokrinoloji ya da gastroenteroloji uzmanlarına da başvurulabilir. 

Anoreksiyaya Hangi Bölüm Bakar?

Anoreksiya bir psikiyatrik rahatsızlık olduğu için ilk olarak psikiyatri bölümüne başvurulmalıdır. Tedavi süreci genellikle psikiyatrist, psikolog, diyetisyen ve dahiliye uzmanlarının birlikte çalıştığı multidisipliner bir yaklaşımla yürütülür.

Anoreksiya ve Bulimia Farkı Nedir?

Anoreksiya; kilo alma korkusuyla yemek yemeyi kısıtlama ve beden algısı bozukluğuyla karakterizeyken, bulimia ise tıkanırcasına yeme nöbetleri sonrasında kusma ile karakterizedir. Bulimiada kilo genellikle normaldir.

Aşırı Zayıflık Nelere Yol Açar?

Aşırı zayıflık; bağışıklık sisteminin zayıflaması, adet düzensizliği, kemik erimesi, yorgunluk, kalp ritim bozuklukları ve organ yetmezliklerine yol açabilir. Uzun vadede hayati tehlike oluşturabilir.

Psikolojide Yeme Bozukluğu Nedir?

Psikolojide yeme bozukluğu, kişinin yemek yeme üzerinde kontrolünü kaybetmesi ile karakterizedir. Anoreksiya, bulimia ve tıkanırcasına yeme bozukluğu en sık görülen rahatsızlıklardır. 

Manken Hastalığı Nedir?

Manken hastalığı, halk arasında anoreksiya nervoza için kullanılan terimdir. 

Kaç Kilo Anoreksiya Olarak Tanımlanır?

Anoreksiya tanımlanırken kilo baz alınmaz, beden kitle indeksi (BKİ) baz alınır. Bu doğrultuda, BKİ’nin 15’in altında olması şiddetli anoreksiya belirtisidir.

Aşırı Zayıflık Belirtileri Nelerdir?

Aşırı zayıflık fiziksel görünümün yanı sıra çok üşüme, adet düzensizlikleri, kuru cilt, saç dökülmesi, bağışık sistemi problemleri gibi belirtiler verebilir.

Yiyip Yiyip Kilo Almamak Hastalık mı?

Yiyip yiyip kilo almamak bazı durumlarda tiroid, diyabet, hipertansiyon, anoreksiyo veya bulimia gibi bir hastalığın belirtisi olabilir.