ONLİNE İŞLEMLER
Yaz aylarında sıcaklıkların artmasıyla birlikte güneş çarpması riski de artış göstermektedir. Uzun süre güneş altında kalmak, yüksek sıcaklık ve yeterince sıvı tüketmemek, vücut ısısının tehlikeli şekilde artmasına sebep olur ve baş ağrısı, mide bulantısı, halsizlik ve ateş yükselmesi gibi semptomlarla güneş çarpması kendini gösterir.
Vücut, kendi sıcaklığını dengeleyecek bir mekanizmaya sahiptir. Terleme, kan akışı vb. gibi doğal olarak vücut ısısını düzenleyen bu mekanizma, sıcaklığın hızla yükselmesi ve ısıya maruziyetin devam etmesi sonucu sekteye uğrayabilir. Düzenli olarak yüksek sıcaklıkta, güneş altında uzun süre vakit geçirmek güneş çarpması ile sonuçlanır. Ayrıca çok duyulmasa bile egzersize bağlı sıcak çarpması da sık yaşanmaktadır. Güneş çarpması aşağıdaki gibi 2’ye ayrılır:
Vücudun, iç ısısını dengeleme özelliğini yitirmesi ile güneş çarpması meydana gelmektedir. Normal şartlar altında vücut iç sıcaklığını terleme veya kan dolaşımını artırma yolu ile dengeler ve yüksek sıcaklıkla bu şekilde mücadele eder. Aşırı sıcaklık, uzun süre güneş altında kalmak veya uzun süre egzersiz sonucu vücut ısısının sürekli yükselmesi ile sıvı alımının da yetersiz kalması birleşince güneş çarpması kaçınılmaz olur. Vücut, kan dolaşımını hızlandırıp terlemeye devam etse de iç sıcaklığını düşüremez ve neticede güneş çarpması meydana gelir. Güneş çarpması aşağıdaki şekillerde meydana gelebilir:
Güneş çarpması yüksek sıcaklığa ve uzun süren güneş ışınlarına maruz kalma ile meydana gelir. Vücudun normalde düzgün çalışan iç sıcaklığını sabit tutmaya yarayan mekanizması, bazı koşullarda bozulur ve çalışamaz. Güneş çarpması nedenleri aşağıdaki gibidir:
Güneş çarpması özellikle mide bulantısı, yüksek ateş, halsizlik ve bazen baygınlık ile kendini gösterir. Güneş çarpması belirtileri şunlardır:
Belirtilerin çoğu güneş çarptıktan sonra fark edilir ancak bazen sabah saatlerine kadar fark edilmeden ilerleyebilir.
Çocuklarda güneş çarpması mide bulantısı, yüksek ateş, bulantı, kusma, baygınlık ile kendini gösterir. Vücut sıcaklığı 40 dereceye yaklaşabilir ve nöbet geçirme görülebilir. Bu durumda vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna gitmek gerekir.
Güneş çarpması için aşağıdaki gruplar risk altındadır:
Evde güneş çarpması ilk belirtileri yüksek ateş, mide bulantısı, baygınlık, kusma ve baş ağrısıdır. Bu belirtilerin hepsi şiddetli şekilde devam ediyorsa hemen bir doktora görünmek gerekir. Hekimin klinik değerlendirmesi esnasında 40 dereceye yakın yüksek ateş, cilt durumu, bilinç durumu, solunum ve nabız değerleri önemlidir. Kan tahlilleri ile elektrolit durumuna, böbrek ve karaciğer fonksiyonlarına ve kan gazına bakılabilir. Ayrıca hekim gerekli görürse ultrason ve BT isteyebilmektedir.
Güneş çarpması şüphesi varsa zaman kaybetmeden doktora gitmek gerekir.
Güneş çarpmasında ilk yardım için 112 aranabilir. Evde güneş çarpması için yapılabilecekler kısıtlıdır ve aşağıdaki gibidir:
112 olmadan hasta kendi şartlarıyla bir sağlık kuruluşuna gidecekse bu şekilde serinletilmeli ve öyle doktora götürülmelidir.
Hastanede güneş çarpması tedavisi aşağıdaki gibidir:
Güneş çarpması gibi durumlarda genellikle ateş düşürücü önerilmez ama buna hekim karar vermelidir.
Güneş çarpması yüksek ısıdan kaynaklandığı için vücudu hızla soğutmak, sıvı takviyesi ve dinlenme hafif güneş çarpmaları için yeterli olacaktır ancak yüksek ateşin 40 dereceye yaklaştığı durumlarda vakit kaybetmeden doktor kontrolü gerekmektedir.
Güneş çarpmasına iyi gelebilecek müdahale yöntemleri şunlardır:
Genellikle güneş altında vakit geçirme süresini veya yüksek fiziksel aktivite süresini dengeleyerek güneş çarpmasından korunulabilir. Güneş çarpmasından korunma yöntemleri şunlardır:
Çocuklar hızla sıvı kaybına maruz kalırlar bu nedenle özellikle açık havada veya plajda, düzenli aralıklarla vücut ısıları kontrol edilmeli, siperlikli şapka takılmalı ve sıvı takviyesine özen gösterilmelidir. Düzenli olarak serin yerlerde dinlenmeleri sağlanmalıdır. Ayrıca bebekler ve çocuklar sıcak arabada asla yalnız bırakılmamalıdır.
Çocukları güneşe çıkarmadan önce hafif ve açık renkli giysiler giydirmeli, siperlikli şapka takmalı, güneşin en yoğun olduğu 11.00 ile 15.00 saatleri arasında açık hava etkinliklerinden kaçındırılmalı ve düzenli olarak su içtiğinden emin olunmalıdır.
Güneş çarpmasından korunmak için 11.00-15.00 saatleri arasında güneşe çıkmamak gerekir. Bu saatlerde hem ısı yüksektir hem de güneş ışınları yeryüzüne daha dik inmektedir.
Güneş çarpmasından korunmak için açık renkli, pamuklu ve hafif giysiler tercih edilmelidir. Ayrıca güneş gözlüğü, siperlikli şapka ve ince dokuma şallar kullanılabilir.
Güneş altında veya yüksek sıcaklıkta yoğun aktivite sırasında 20 dakikada bir, ortalama 200 ml su içilebilir. Hafif aktivitelerde veya ortalama sıcaklıkta ise günde en az 2 litre su tüketilmesi önerilir.
Evet, hamilelerde güneş çarpması tehlikeli olabilmektedir. Güneş çarpması erken doğum, düşük veya hipertansiyon gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilmektedir. Bu nedenle hamilelikte 10.30 ile 15.30 arasında güneşe çıkılması durumunda mutlaka gölgede kalınması, bol sıvı tüketilmesi ve direkt güneş ışığına maruz kalınmaması önerilmektedir.
Güneş çarpması sonucu ilk etkilenen organ termoregülasyon sistemidir yani beyinde, vücut ısısını düzenleme mekanizmasında zorlanma yaşanır. Sonrasında ise kalp, böbrekler ve karaciğer etkilenebilir.
Güneş çarpması direkt olarak karın ağrısı yapmaz ancak mide bulantısı ve kusma gibi güneş çarpması etkileri dolaylı olarak karın ağrısına neden olabilir.
Yüksek sıcaklık, burundaki kılcal damarların genişlemesine ve kuru hava sebebiyle çatlamasına neden olabilir ancak direkt olarak burun kanaması yapar denemez.
Güneş çarpması evde soğuğa yakın ılık duş, koltuk altına soğuk bez koyma, ortamın serinletilmesi, dinlenme ve sıvı takviyesi ile geçebilir ancak yüksek ateş, halsizlik ve bilinç kaybı gibi nörolojik sorunlar başlıyorsa mutlaka doktora görünmek gerekmektedir.
Evet, sıcak çarpması damarların genişlemesine neden olur ve bu da tansiyon düşüklüğüne neden olabilir.
Ayran, sıvı ve tuz içeriği ile elektrolit takviyesine katkı sağlayabileceğinden güneş çarpması durumunda tüketilebilir.
Güneş çarpması gençlerde ve sağlıklı yetişkin bireylerde birkaç gün içinde geçebilir ancak özellikle yaşlılarda, bebeklerde ve çocuklarda bir hafta veya daha uzun sürebilir.
Güneş çarpması için en iyi içecek sudur, ancak elektrolitli su desteği, ayran, hafif çorbalar, şekersiz meyve suları da tüketilebilir.
Başına güneş geçen çocuk hemen serin bir yere alınmalı, sıvı takviyesi yapılmalı ve boyun altı, koltuk altı gibi bölgelerine soğuk kompres uygulanmalıdır. Eğer ateşi 39 derecenin altına düşmüyorsa mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurmak gerekir.
Güneş çarpması baş ağrısına dinlenme ve serinleme iyi gelir. Çok soğuk olmayan ılık duş, vücudun serinlemesine yardımcı olacaktır.
Evet, güneş çarpması için doktora gitmek gerekebilir. Güneş çarpması sonrasında vücutta ateş 40 dereceye yakınsa ve düşmüyorsa ayrıca bilinç kaybı veya refleks zayıflaması varsa vakit kaybetmeden acil servise gidilmelidir.
Güneş çarpmasında genellikle ateş düşürücü (antipiretik) ilaçlar kullanılmaz çünkü ateş, enfeksiyon kaynaklı değil yüksek ısı kaynaklıdır ancak uzman hekim, duruma göre antipiretik kullanımı tercih edebilir.
16 Haziran 2025