Böbrek Taşı Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

İdrardaki maddelerin böbreklerde kristalleşerek oluşturduğu böbrek taşları, hareketlendiğinde veya idrar kanalına girdiğinde bele ve yanlara vuran keskin ağrı ile kendini göstermektedir. Böbrek taşı tedavisi taşın büyüklüğüne ve pozisyonuna göre değişiklik gösterir ayrıca farklı komplikasyonlara neden olabilir.

Böbrek Taşı Nedir?

İdrardaki kalsiyum, tuz, ürik asit, amino asit ve diğer kimyasalların böbrekte birikip kristalleşmesi sonucu taşlaşan yapılardır. Böbrek taşlarının yüzeyi düzensiz olabilir ve içeriği kişiden kişiye göre farklıdır. Böbrek taşları başlarda küçüktür ama birikmeyle büyüyerek böbreğin içindeki boşlukları doldurabilir. Bazı taşlar böbrekte herhangi bir soruna neden olmadan varlığını sürdürebilir ancak bazı taşlar hareket ederek üretere ilerler ve o noktada ağrıya neden olmaya başlar. Böbrekteki taş çok büyürse veya üreterde sıkışırsa tıkanıklık görülebilir ve müdahale gerekebilir.

Bilgi Almak İçin Aşağıdaki Formu Doldurabilirsiniz.

Böbrek Taşı Neden Olur?

Böbrek taşı beslenme şekline, yaşam tarzı alışkanlıklarına, genetiğe ve idrar hacminin azlığına bağlı olarak gelişebilir. Böbrek taşı nedenleri şunlardır:

• İdrar hacminin düşük olması: Sürekli düşük hacimli idrara çıkmak, böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlar. Çok sıcak ortamlarda çalışmak veya sıcak iklimlerde yaşamak, ağır egzersizler yapmak ve az su içmek idrar hacminin düşük olmasına neden olur ve hacim düşük olduğunda idrardaki tuzlar çözünemez ve birikerek böbrekte taş oluşturur. İdrar hacmi düşük kişilerin günde 3 litre su içmesi gerekir.
• Beslenme şekli: Kalsiyum, protein ve şeker bakımından zengin ancak meyve ve sebze bakımından düşük beslenme alışkanlığı böbrek taşı riskini artırmaktadır. Çok fazla hayvansal protein vücudun ve idrarın asit seviyelerini değiştirir ve taş oluşumuna zemin hazırlar.
• Bağırsak problemleri: İshale neden olan Crohn Hastalığı veya ülseratif kolit gibi bazı bağırsak problemleri veya gastrik bypass ameliyatı gibi ameliyatlar sebebiyle böbrek taşı oluşabilmektedir. Ayrıca sürekli ishal olmak, vücutta büyük oranda sıvı kaybına ve idrar hacminin azalmasına neden olur. Böylece taş riski artar.
• Obezite: Obezite, idrardaki asit seviyesini değiştirerek taş oluşumuna yol açabilir.
• Tıbbi sorunlar: Bazı tıbbi sorunlar böbrek taşına neden olabilir. Kalsiyum metabolizmasını kontrol eden paratiroid bezinin anormal şekilde büyümesi, kanda ve idrardaki kalsiyum seviyesinin artmasına neden olabilir. Bu durum böbrek taşlarına yol açabilir. Vücutta asit birikmesine neden olan distal renal tübüler asidoz adı verilen bir başka sorun da kalsiyum fosfat içerikli böbrek taşı riskini artırabilmektedir. İdrarda çok fazla sistin bulunması (sistinüri) ve karaciğerin çok fazla oksalat üretmesi (primer hiperoksalüri) böbrek taşına neden olabilir.
• Kullanılan ilaçlar: Kullanılan bazı ilaçlar ile kalsiyum ve C vitamini takviyeleri böbrek taşına neden olabilir.
• Kalıtım: Ailede böbrek taşı problemi yaşayan biri varsa kalıtımla yeni aile üyelerine geçebilir.

Böbrek Taşı Belirtileri Nelerdir?

Böbrek taşının en sık görülen belirtisi sırtta ve yanlarda keskin ve acılı ağrıdır. Bu ağrı hissi genellikle alt karın bölgesine veya kasıklara doğru yayılır, bazı hastalarda nefes kesici olabilir. Ağrı genellikle aniden başlar ve dalgalar halinde devam eder. Taş düşmeye başladığında ağrı dalga halinde ama devamlıdır. Böbrek taşı belirtileri şunlardır:

• Yoğun şekilde idrara çıkma dürtüsü
• Daha sık idrara çıkmak veya idrar yaparken yanma hissi
• İdrarda kan nedeniyle pembe veya kırmızı idrar (Genellikle idrarda çıplak gözle görülemeyecek kadar az miktarda kırmızı kan hücresi bulunmaktadır.)
• Bulantı ve kusma
• Erkeklerde penis ucunda ağrı

Böbrek Taşı Çeşitleri Nelerdir?

Böbrek taşları, içeriğine göre çeşitlere ayrılmaktadır. Taşların içeriğini bilmek, tedavi sürecinin planlanmasına ve yeni taş oluşumunu önlemeye katkı sağlar. Böbrek taşı çeşitleri şunlardır:

• Kalsiyum taşları: Böbrek taşlarının yaklaşık %80’i kalsiyum taşıdır. Kalsiyum oksalat ve kalsiyum fosfat olmak üzere 2 türden oluşur. En sık karşılaşılan böbrek taşı türü, kalsiyum oksalattır.
• Ürik asit taşları: Böbrek taşlarının %5 ile %10’u ürik asit taşıdır. Ürik asit, vücuttaki kimyasal değişimler neticesinde ortaya çıkar ve asidik idrarda çözünmediğinden böbrekte birikerek taş oluşturur. İdrarın asidik olmasının sebebi obezite, kronik ishal, tip 2 diyabet, gut hastalığı veya hayvansal protein bakımından zengin meyve-sebze bakımından düşük beslenme alışkanlığıdır.
• Strüvit taşları: Yaygın görülmez ve kronik idrar yolu enfeksiyonlarına bağlı olarak meydana gelir. Bazı bakteriler, idrarın asidik yapısını azaltır ve daha bazik veya alkali hale getirir. Magnezyum amonyum fosfat (strüvit) taşları alkali idrarda oluşmaktadır. Strüvit taşı çok hızlı büyür ve dallanır.
• Sistin taşları: Çok sık görülmemektedir. Sistin, bazı yiyeceklerde bulunan bir amino asittir ve protein yapı taşlarındandır. Sistinüri (idrarda sistin fazlalığı), nadir görülen ve kalıtsal bir metabolik hastalıktır. Böbrekler, idrardaki sistini ememediğinde sistin taşı gelişir. Sistin taşları genellikle çocukluk döneminden itibaren gelişmeye başlar.

Böbrek Taşı Nasıl Teşhis Edilir?

Böbrek taşı genellikle hiç belirti vermeden sessizce uzun süre böbrekteki varlığını sürdürebilir. Belirti göstermeyen böbrek taşı, röntgen ile teşhis edilebilir. İdrarda kan (hematüri) ve ani başlayan yan ağrısı birlikte görüldüğünde genellikle böbrek taşından şüphelenilmektedir. Böbrek taşı idrarda kan tahlili, röntgen ve BT taraması ile teşhis edilebilir. Taşın konumu görüntüleme testleri ile görüntülenerek tedavi planlaması ona göre yapılabilir. Böbrek taşı genellikle düşmeye başladığında ağrı yaptığından teşhis genellikle acil serviste BT taraması ve idrar tahlili ile yapılmaktadır.

Böbrek Taşı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Böbrek taşı tedavisi taşın büyüklüğüne, konumuna, çeşidine göre değişiklik gösterir. Genellikle böbrek taşının kendiliğinden düşmesi beklenir ve herhangi bir müdahalede bulunulmaz ancak taş, böbrek fonksiyonlarını olumsuz etkiliyorsa böbrek taşı ameliyatı gerekebilir. Böbrek taşı tedavi yöntemleri şunlardır:

• İlaç: Üreteri gevşeterek idrar yolunu rahatlatan ilaçlar, taş düşmesini kolaylaştırabilir. Taş düşürme esnasında mide bulantısı ilacı veya ağrı kesici de kullanılabilir.
• Litotripsi (SWL): Ses dalgaları ile taş kırma işlemidir. Taşa dışarıdan, tekrar ve tekrar ses dalgaları uygulanır ve taşın parçalara ayrılması amaçlanır. Küçük parçalara ayrılan taş, bol su tüketimi ile doğal sürecinde idrar ile dışarı atılabilir. SWL, sistin gibi sert taşlar, bazı kalsiyum oksalat ve kalsiyum fosfat taşları veya çok büyük taşlar üzerinde iyi sonuç vermemektedir. SWL işlemi hastanede yatış gerektirmez. SWL sonrası birkaç gün idrarda kan görülebilir.
• Üreteroskopi (URS): Üreteroskopi (URS), böbrek ve üreterdeki taşları tedavi etmek için kullanılır. URS’de, üreteroskop adı verilen çok küçük bir teleskop mesaneye, üretere ve böbreğe yerleştirilerek işlem yapılır. Sert teleskoplar, üreterin mesaneye yakın alt kısmındaki taşlar için kullanılır. Esnek teleskoplar ise üst üreter ve böbrekteki taşları tedavi etmek için kullanılır. Üreteroskopi ile taş kırma işlemi yapılabilir veya taş çıkarılabilir. Taş bütün olarak veya kırıldıktan sonra parçalar halinde çıkarılabilir.
• Perkütan nefrolitotomi (PCNL): Perkütan litotripsi (PCNL), böbrekteki büyük taşlar için tercih edilen bir tedavi yöntemidir ve genel anestezi altında yapılır. PCNL işleminde, sırtta veya yanda sert bir nefroskobun girebileceği büyüklükte bir kesi açılır. Bu kesiden bir tüp vasıtasıyla nefroskop geçirilir, taş parçalanır ve parçalar emilerek çıkarılır.
• Açık böbrek taşı ameliyatı: Günümüzde çok nadiren yapılmaktadır ve diğer tüm yöntemler başarısız olursa tercih edilmektedir. 

Böbrek Taşı Komplikasyonları Nelerdir?

Böbrek taşı bazen vücutta farklı sorunlara veya komplikasyonlara neden olabilmektedir. Böbrek taşının neden olabileceği komplikasyonlar şunlardır:

• Hidronefroz: İdrarın böbreğe geri kaçmasına ve böbreğin şişmesine neden olur.
• Piyelonefrit: Böbrekte taşa bağlı enfeksiyon görülebilir.
• Akut Böbrek Yetmezliği: Böbrek fonksiyonlarının aksamasıdır ve erken teşhisle tedavisi mümkündür.
• Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonları (İYE): Taş kaynaklı enfeksiyonlar sıklaşır.
• Kronik Böbrek Hastalığı: Böbrek fonksiyonlarının aksamasıdır ve ilerledikçe böbrek yetmezliği görülür.

Böbrekte Taş Oluşumunu Önlemek İçin Neler Yapılmalıdır?

Böbrek taşı oluşumunu önlemenin en temel ve basit yolu bol su içmektir. Genellikle her sağlıklı birey günde en az 2 litre su tüketmelidir. Böbrekte taş oluşumunu önlemenin yolları şunlardır:

• Günde en az 2 litre su tüketilmelidir. Sık sık böbrek taşı oluşuyorsa su tüketimi günde 2.5 litrenin altına düşmemelidir.
• Fazla tuz tüketmekten kaçınılmalıdır. Sodyum, hem idrardaki kalsiyumu hem de sistin seviyesini yükseltir.
• Aşırı hayvansal protein tüketilmemelidir.
• Yüksek oranda kalsiyum içeren besinler çok sık ve düzenli olarak tüketilmemelidir ancak kalsiyum alımı, kısıtlanmamalıdır. Kalsiyum bakımından zengin besinler kefir, yoğurt, tereyağı ve inek sütüdür.
• Oksalat bakımından zengin pancar, ıspanak, yer fıstığı ve çikolata gibi besinler aşırı tüketilmemelidir.
• Taş oluşumunun altında yatan Gut, hiperparatiroidizm vb. hastalıklar varsa öncelikle bu hastalıklar tedavi edilmelidir.
• Bol miktarda sebze ve meyve tüketilmelidir.
• Kullanılan ilaçlar doktor kontrolünde yeniden düzenlenmelidir ve böbrek taşı riskini artıran ilaçlar mümkünse alternatifleriyle değiştirilmelidir.

Böbrek Taşı En Çok Kimlerde Görülür?

Böbrek taşı genel olarak 20 ile 50 yaş aralığında daha yaygın görülür. Böbrek taşı risk faktörleri şunlardır:

• Az su tüketen kişiler
• Ailede böbrek taşı geçmişi olanlar
• Yüksek oranda tuz ve hayvansal protein içeren besin tüketenler
• Oksalat içeren besinler tüketenler
• Bazı sağlık sorunları olanlar (hiperparatiroidizm, gut, bazı bağırsak hastalıkları, sistinüri gibi genetik bozukluklar)

Böbrek Taşı ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Böbrek Taşı Düşürmenin En Kolay Yolu Nedir?

Böbrek taşı düşürmenin en kolay yolu gün içinde bolca su içmektir. Bu şekilde taşın kendiliğinde düşmesi beklenir. Taşın büyüklüğü, şekli ve konumu düşme olasılığını değiştirmektedir.

Böbrek Taşı Ultrasonda Görülür mü?

Evet böbrek taşı ultrasonda görülmektedir. Özellikle böbrekte genişleme varsa böbrek taşı tanısı ultrason ile kolayca konulabilir. Ancak ultrason, özellikle üreterin alt kısımlarındaki küçük taşları veya çok küçük taşları tespit edemeyebilir ve bunun için BT tercih edilebilir.

Böbrek Taşı Ne Sıklıkta Oluşur?

Bir kez taş düşürmüş kişilerin devam eden 5 ile 10 yıl içinde tekrar böbrek taşırma oranı yüksektir ancak taş oluşma sıklığı beslenme şekline ve yaşam tarzına bağlı olarak değişir.

Böbrek Taşı İçin Hangi Doktora Gidilir?

Böbrek taşı ağrısı genellikle taş düşmeye başladığında dayanılmaz noktaya ulaşır ve bu nedenle öncelikle Acil Servis muayenesinde tespit edilebilir ancak ağrı yapmayan böbrek taşı için üroloji bölümüne gidilmelidir.

Böbrek Taşı Ağrısı Ne Zaman Başlar?

Böbrek taşı ağrısı genellikle taş böbrek içinde hareket etmeye başladığında veya taş üreter içerisine düştüğünden başlar ve sabit duran küçük taşlar genellikle ağrı yapmaz.

Taşın Kanala Düştüğünü Nasıl Anlarız?

Taş böbrekten üretere (kanala) düştüğünde aniden başlayan şiddetli ve dalgalı bel ağrısı veya yan ağrısı görülmektedir. Ağrı, kasık bölgesine ve genital bölgeye yayılabilir, idrarda kan görülebilir ve idrar yaparken yanma hissi duyulabilir.

Taş Dökme Ağrısı Nereye Vurur?

Taş dökme ağrısı belin yanında (yanlarda) başlar ve kasığa, alt karın bölgesine veya genital bölgeye doğru yayılabilir.

Taş Dökme Ağrısına Ne İyi Gelir?

Taş dökme ağrısı için ilk olarak nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar (NSAİİ), gerekirse kısa süreli opioid kullanımı ve kas gevşeticiler veya üreterdeki kasları gevşetici ilaçlar kullanılabilir. Bol sıvı almak taşın ilerlemesine yardım eder.

Böbrek Taşı Hangi Tahlilde Çıkar?

Böbrek taşı idrar tahlilinde ve röntgende çıkar. İdrar kan görülmesi tipik bir taş düşürme bulgusudur. Ayrıca gerekirse BT ve ultrason da böbrek taşının tespit edilmesini sağlar.

Böbrek Taşı Ameliyatı Kaç Saat Sürer?

Basit üreteroskopik işlemler genellikle 30 ile 90 dakika arasında sürer. Perkütan nefrolitotomi (PCNL) 1 ile 3 saat sürebilmektedir. SWL(litotripsi) genellikle 30 ile 60 dakika içinde tamamlanmaktadır.

Limonlu Su Böbrek Taşına İyi Gelir mi?

Limonlu su veya taze limon suyu, idrardaki sitrat seviyesini artırarak bazı türdeki böbrek taşlarının (özellikle kalsiyum taşlarının) oluşmasını önleyebilir.

Elma Sirkesi Böbrek Taşına İyi Gelir mi?

Elma sirkesinin böbrek taşlarını çözdüğüne dair kesin kanıt bulunmamaktadır. 

Kanala Giren Taş Kaç Günde Düşer?

Taşın, üreter(kanal) içine düştükten sonra idrar ile atılma süresi taşın boyutuna, şekline, yerleştiği yere ve hastanın anatomik özelliklerine göre değişmektedir. Küçük böbrek taşları (5 mm’den küçükler) genellikle birkaç hafta içinde kendiliğinden düşebilmektedir. 6mm’den büyük veya 10 mm ve üzeri böbrek taşlarının kendiliğinden düşme ihtimali daha azdır ve tıbbi müdahale gerekebilir.

Böbrek Taşı İdrarda Belli Olur mu?

Böbrek taşı düştüyse idrar içinde belli olur ancak taş bütün olarak düşmeyebilir ve kum şeklinde olabilir; bu durumda gözle görülmesi mümkün değildir. 

Böbrek Taşı Genetik midir?

Ailede daha önce böbrek taşı varlığı, böbrek taşı için bir risk faktörüdür yani genetik yatkınlık ile böbrek taşı, ailenin yeni üyelerinde de görülebilmektedir.