Damar Sertliği (Ateroskleroz) Nedir, Belirtileri Nelerdir?

Damar sertliği (ateroskleroz), atardamarların iç yüzeyinde plakların (yağ, kolesterol ve diğer maddelerin tümünün) birikmesiyle oluşan ciddi bir hastalıktır. Bu hastalık, zamanla damarların esnekliğini kaybetmesine ve kan akışının kısıtlanması neden olabilir. Kalp krizi, felç ve periferik damar hastalığı gibi ciddi sonuçlara yol açabilen bu durum, genellikle yavaş ilerler ve başlangıçta belirti vermeyebilir. Bu nedenle erken tanı ve tedavi oldukça önemlidir. 

Ateroskleroz (Damar Sertliği) Nedir?

Halk arasında damar sertliği olarak bilinen ateroskleroz, atardamarların (arterlerin) iç duvarlarında plak olarak adlandırılan kolesterol, yağ, kalsiyum ve diğer maddelerin birikmesiyle karakterize ciddi bir hastalıktır. 

Plaklar sadece damar darlığına sebep olmakla kalmaz, damar da pıhtı oluşmasına da neden olabilir. Bu pıhtılar kalbi besleyen koroner arterlerde oluşursa kalp krizi, beyne giden damarlarda olursa inme (felç) riski doğurur. Bacak damarlarında oluşması durumunda ise periferik arter hastalığına yol açabilir.

Ateroskleroz, zaman içinde gelişen, ‘’sessiz düşman’’ olarak adlandırılan bir hastalıktır. Erken dönemde belirtiler görülmeyebilir. Ancak erken tanı ve yaşam tarzı değişiklikleri ile kontrol altına alınabilir. 

Ayrıntılı Bilgi İçin Formu Doldurun

Ateroskleroz (Damar Sertliği) Nedenleri Nelerdir?

Ateroskleroz, yıllar içinde birçok faktör sebebiyle gelişebilir. Temel olarak, atardamarların iç yüzeyinde oluşan hasarlar bu hastalığın başlamasına zemin hazırlar. Sağlıklı bir damarın iç yüzeyi pürüzsüzlüğü nedeniyle kanın serbestçe akmasını sağlar. Ancak damar sertliği oluşması durumunda bu iç yüzey hasar alır. 

Hasar gören alanda zamanla yağlar ve kolesteroller birikmeye başlar. Biriken bu maddelerin tümüne plak denir. Bu plaklar zamanla büyür ve damar duvarının kalınlaşarak daralmasına sebep olur. Tüm bu süreçte rol oynayan başlıca nedenler ise şunlardır:

• Yüksek kolesterol
• Yüksek tansiyon (Hipertansiyon)
• Sigara kullanımı
• Diyabet
• Obezite
• Sağlıksız beslenme
• Ailede kalp-damar hastalığı öyküsü
• Yaş (40+)
• Cinsiyet (Erkeklerde erken yaşlarda görülme riski yüksektir. Kadınlarda ise menopoz sonrası risk artar.)
• Kronik stres

Ateroskleroz, genellikle yaşam tarzıyla doğrudan ilişkili bir hastalıktır. Bu nedenle sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, sigarayı bırakmak, stresi yönetmek ve kronik hastalıkları kontrol altında tutmak hem oluşumunu engellemek hem de ilerlemesini yavaşlatmak açısından büyük önem taşır.

Ateroskleroz (Damar Sertliği) Belirtileri Nelerdir?

Ateroskleroz, genellikle uzun yıllar boyunca belirti vermeden ilerleyen bir hastalıktır. Ancak, bazı belirtileri vardır ki bu belirtiler başka hastalıklarla karıştırılabilir. Belirtiler, damar tıkanıklığının yerine ve şiddetine göre farklılık gösterir. Yani hangi damarların ne kadar daraldığına bağlı olarak kalp, beyin, bacaklar veya diğer organlarda çeşitli şikâyetler ortaya çıkabilir.

Ateroskleroz, kalp damarlarını etkilediğinde (koroner arter hastalığı) aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:

• Göğüs ağrısı (özellikle eforla artan ağrı)
• Nefes darlığı
• Çabuk yorulma
• Kalp krizi

Ateroskleroz, beyin damarlarını etkilediğinde aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:

• Ani görme kaybı ya da çift görme
• Yüzde, kolda ya da bacakta ani uyuşma veya güçsüzlük
• Konuşma bozukluğu ya da anlamada zorlanma
• Baş dönmesi, denge kaybı
• İnme (felç)

Ateroskleroz, bacak damarlarını etkilediğinde (periferik arter hastalığı) aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:

• Yürürken bacaklarda ağrı, kramp ya da yorgunluk
• Bacaklarda soğukluk, uyuşma
• Ayak ya da ayak parmaklarında iyileşmeyen yaralar

Ateroskleroz, böbrek damarlarını etkilediğinde (renal arter hastalığı) aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:

• Kontrol altına alınamayan yüksek tansiyon
• İdrarda protein kaçağı
• Böbrek fonksiyonlarında bozulma (yüksek kreatinin)

Ateroskleroz (Damar Sertliği) Kimlerde Görülür?

Ateroskleroz, her yaş ve grupta görülebilen ancak bazı kişilerde daha erken ya da şiddetli görülebilen yaygın bir damar hastalığıdır. Aşağıdaki gruplar, ateroskleroz gelişimi açısından yüksek risk altındadır:

• İleri yaş
• Ailesinde kalp-damar hastalığı öyküsü olanlar
• Sigara kullananlar
• Hipertansiyonu olanlar
• Diyabet hastaları
• Kolesterol seviyesi yüksek olanlar
• Obez kişiler
• Sağlıksız beslenenler
• Kronik stres altında olanlar
• Erkekler (özellikle orta yaş grubunda)

Ateroskleroz (Damar Sertliği) Tanısı Nasıl Konur?

Ateroskleroz tanısı hastanın şikayetleri, fiziki muayene ve diğer tetkiklerin değerlendirilmesiyle konur. Bu hastalık, birçok damar grubunda gelişebildiği için hangi damar grubunu etkilendiyse tanı yöntemleri de buna göre değişebilir.

Doktor öncelikli olarak, hastanın risk faktörlerini (yaş, sigara, diyabet, kolesterol, hipertansiyon vb.), şikâyetlerini (göğüs ağrısı, bacak ağrısı, nefes darlığı vs.) ve aile öyküsünü değerlendirir. Daha sonra kan testleri istenebilir. Kan testinde kolesterol (LDL, HDL), kan şekeri ve inflamasyon göstergeleri (CRP gibi) kontrol edilir. Daha sonra aşağıdaki yöntemlere başvurulabilir:

• Elektrokardiyografi (EKG)
• Efor (stres) Testi
• Anjiyografi (Koroner veya Periferik)
• BT Sanal Anjiyografi
• Doppler Ultrasonografi

Ateroskleroz tanısı, erken evrede konulduğunda kalp krizi, felç gibi ciddi sonuçların önüne geçebilir. Risk grubundaki bireylerin düzenli kardiyolojik check-up yaptırması oldukça önemlidir. 

Ateroskleroz (Damar Sertliği) Tedavisi Nasıldır?

Aterosklerozun (damar sertliği) tedavisi, hastalığın hangi evrede olduğu, hangi damarları etkilediği ve hastanın genel sağlık durumu göz önünde bulundurularak planlanır. Amaç, mevcut damar daralmasını kontrol altına almak, plak oluşumunu yavaşlatmak ve olası komplikasyonları (kalp krizi, felç, organ hasarı vb.) önlemektir.

Ateroskleroz tedavisinin en önemli basamağı yaşam tarzı değişiklikleridir. Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, sigarayı bırakmak, alkolü sınırlandırmak, stres yönetimi ve kilo kontrolü düzene sokulması gereken parametrelerdir. Aterosklerozun kontrol altına alınması için kolesterol düşürücü ilaçlar, tansiyon ilaçları, kan sulandırıcılar ve kan şekeri düzenleyici ilaçlar doktor kontrolünde reçete edilebilir. 

İlaç ve yaşam tarzı değişiklikleri yeterli olmadığında ya da damar tıkanıklığı hayatı tehdit edecek boyutlardaysa cerrahi müdahale gerekebilir. Bu kapsamda tıkalı damarları açmak için anjiyoplasti ve stent uygulaması yaygın olarak uygulanan işlemlerdendir. Daha ileri evrelerde koroner arter bypass ameliyatı ve endarterektomi uygulanabilmektedir. 

Ateroskleroz (Damar Sertliği) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Damar Sertliğine Hangi Vitamin İyi Gelir?

C vitamini, E vitamini, D vitamini ve B grubu vitaminleri (özellikle B6, B9 ve B12) damar sağlığı üzerinde olumlu etkilere sahiptir.

Damar Sertliği Cinselliği Etkiler mi?

Evet. Ateroskleroz, penise kan akışını azaltarak erektil disfonksiyona (sertleşme bozukluğu) yol açabilir.

Stres Damar Sertliği Yapar mı?

Kronik stres, damarlar üzerinde doğrudan etkili olabilir.

Damar Sertliğine Hangi Bölüm Bakar?

Damar sertliği tanı ve tedavisi için öncelikle Kardiyoloji bölümüne başvurulmalıdır. Şikâyet bacaklarda ise Kalp ve Damar Cerrahisi, beyinde ise Nöroloji bölümü de değerlendirmeye katılabilir.

Damar Sertliğine Hangi Yiyecekler İyi Gelir?

Zeytinyağı, yağlı tohumlar (ceviz, badem vb.), lifli gıdalar (yulaf, sebze, meyve) ve sarımsak, zerdeçal, yeşil çay gibi antioksidan içeriği yüksek besinler damar sertliğine iyi gelebilir.

Damar Sertliği ve Damar Tıkanıklığı Aynı Şey mi?

Birbirine yakındır ama tam olarak aynı değildir. Damar sertliği, damar duvarının kalınlaşması ve esnekliğini kaybetmesidir. Damar tıkanıklığı ise bu sertliğin ilerleyip damarı daraltması veya tamamen kapatması durumudur. Damar sertliği, damar tıkanıklığının en yaygın nedenidir.

Damar Sertliği Kendi Kendine Geçer mi?

Hayır. Ateroskleroz geri dönüşümsüz bir süreçtir, ancak ilerlemesi durdurulabilir.

Damarları Yumuşatmak İçin Ne Yapmalı?

Sigarayı bırakmak, tansiyon ve kolesterolü kontrol altına almak, sağlıklı beslenmek ve stresi yönetmek damarları yumuşatmak için yapılabilecek yaşam tarzı değişiklikleridir. 

Damar Sertleşmesine Hangi Bitki İyi Gelir?

Sarımsak, zerdeçal, zencefil, yeşil çay ve kekik damar sertleşmesine iyi gelebilir.