ONLİNE İŞLEMLER
Halk arasında zatürre olarak bilinen pnömoni, akciğerleri etkileyen bir enfeksiyon hastalığıdır. Öksürme veya hapşırma esnasında havaya karışan damlacıklar yoluyla bulaşan hastalık ayrıca kaşık, havlu vb. eşyaların ortak kullanımıyla da yayılmaktadır.
Beş yaş altı çocukların yanı sıra 65 yaş üstü bireyler hastalık açısından riskli grupta yer almaktadır. Bunun yanı sıra diyabet, böbrek yetmezliği gibi kronik hastalığı bulunanlar, tütün ve mamullerini içenler, bağışıklık sistemini baskılayan özelliğe sahip ilaç kullananlar da risk grubuna girmektedir.
Zatürre ya da tıbbi adıyla pnömoni, akciğer dokusunda meydana gelen bir iltihaptır. Bireylerin öksürük veya hapşırma yoluyla havaya yaydıkları mikroplu damlacıkların solunması sonucu bulaşmaktadır. Bu duruma neden olan başlıca mikroorganizmalar arasında bakteriler, virüsler ve mantarlar bulunmaktadır.
Öksürük, balgam üşüme, titreme, ateş, göğüs ağrısı ya da nefes darlığı zatürrenin belirtileri arasında görülmektedir. Ayrıca, zatürre'nin etkenine bağlı olarak baş ağrısı, kas ağrısı, eklem ağrısı, halsizlik, bulantı, kusma, iştahsızlık, kas ve kemik ağrıları, hırıltı hışıltı, nefes darlığı bulgularıya da karışılaşılabilmektedir.
Hasta, zatürre kaynaklı veya kişinin yaşına, mevcut sağlık durumuna bağlı olarak çeşitli şikayetlerle başvurabilmektedir.
Bu şikayetler, hastalığın etken mikrobu ve kişinin genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterebilmektedir. Teşhis, hastanın akciğer röntgeni ve laboratuvar test sonuçlarına dayanarak konulmaktadır.
Zatürre, üç ana kategoriye ayrılmaktadır. Bunlar; toplum kaynaklı zatürre, hastane kaynaklı zatürre ve bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde görülen zatürre.
Toplum kaynaklı zatürre, genel toplum içinde gelişirken, hastane kaynaklı zatürre hastanede yatış sırasında ortaya çıkmaktadır.
Bağışıklık sistemi baskılanmış bireylerdeki zatürre ise hem kullanılan ilaçlara hem de var olan diğer hastalıklara bağlı olarak gelişebilmektedir. Bu durumlar, zatürrenin gelişimini etkileyen çeşitli faktörler arasında önemli rol oynamaktadır.
Zatürre, genellikle kişinin boğazı ya da solunum yolu florasında bulunan mikroorganizmaların, vücut direncinin azalması ile birlikte solunum yoluyla akciğerlere ulaşması sonucu ortaya çıkmaktadır.
Özellikle genç bireylerde görülen viral zatürreler, damlacık yolu ile insanlar arasında kolayca bulaşarak zatürreye yol açabilmektedir.
Zatürre tanısında klinik belirtiler ve muayene bulguları önemli rol oynamaktadır. Ayrıca, akciğer röntgeni ile radyolojik bulguların varlığı da teşhis için gereklidir. Ancak, bazı zatürre vakalarında bu radyolojik bulguların ortaya çıkması 24 saatten daha uzun sürebilmektedir.
Zatürre, kişinin yaşı, ek hastalıkları, şikayetleri, semptomları, tansiyon ve nabız gibi faktörler ile akciğer grafisindeki tutulum alanlarına göre sınıflandırılmaktadır. Tedavi kararı, hastanın mevcut durumuna bağlı olarak alınmaktadır. Tedavi süreci, ayaktan tedavi veya hastane yatışı olarak değişebilmektedir.
Ayaktan Tedavi: Genellikle genç, sağlıklı bireylerde ve ek hastalıkları olmayan durumlarda tercih edilmektedir. Ayaktan tedavi uygulanan hastalar, tedavi sonrası bir hafta içinde kontrol için çağrılmaktadır.
Tedavi Süresi: Hastanın durumuna ve beklenen etkilere bağlı olarak değişmekle birlikte genellikle 5 ile 10 gün arasındadır.
Erken Tedavi Önemi: Zatürre tanısı konulduğunda, ilk 4-6 saat içinde tedaviye başlanması gerekmektedir. Erken tedavi başlamaması durumunda komplikasyonlar ve hastanın hayati riski artabilmektedir.
Ayaktan tedavi edilen zatürre vakalarında bile hayati risk yaklaşık %5'tir. Hastane yatışı gerektiren durumlarda bu oran %10-15, yoğun bakım gerektiren durumlarda ise %40'ın üzerine çıkabilmektedir.
Özellikle zatürre aşısı olarak bilinen pnömokok aşısı, pnömokok mikrobunun 10 veya 23 alt tipine karşı koruma sağlayan bir aşıdır. Ancak bu aşıyı olmak, zatürre olunmayacağı anlamına gelmemektedir.
Bu aşı özellikle bağışıklık sistemi baskılanmış, KOAH gibi kronik akciğer hastalığı olan kişiler için önemlidir. Ayrıca, 65 yaş ve üzeri kronik hastalığı olan bireyler için de önerilmektedir.
Antibiyotiklerin etkinliği yüksek olduğundan, pnömokok aşısına bağlı sorunlar nadiren yaşanmaktadır. Ancak, aşının yapılması kesinlikle tavsiye edilmektedir.
Yaşlılar ve kronik hastalığı olan kişilerde zatürreye yol açabilecek aspirasyon riskine dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu kişilerin yemek yerken oturarak, yemekten sonra en az yarım saat dik pozisyonda kalmaları ve küçük lokmalar halinde yemek yemeleri önerilmektedir. Aspirasyon, özellikle yaşlı ve bakıma muhtaç kişilerde zatürreye yol açan başlıca nedenlerden biridir.
Zatürre genellikle şiddetli öksürük, balgam, ateş ve genel durum bozukluğu ile kendini göstermektedir. Zatürre tedavi edilmezse kısa sürede komplikasyonlar gelişebilmekte ve hasta hastaneye yatırılabilmektedir.
Hastalığın tanısı konulduğunda, uygun tedavi yöntemleri doktor tarafından belirlenmektedir. Bu süreçte, gerekli görüldüğünde kan ve balgam kültürleri alınarak incelenmekte, sonuçlarına göre tedaviye ikinci bir grup antibiyotik eklenmekte ya da daha güçlü antibiyotiklere geçilmektedir.
Doktor, elde edilen bulgulara göre tedaviyi sonlandırma veya değiştirmeye karar vermektedir. Bu durumlarla karşılaşıldığında, tedavi süreci genellikle en az 7 ila 10 gün arasında sürdürülmektedir. Kullanılan antibiyotiklerin çeşitli yan etkileri olabileceğinden, hastanın durumu yakından izlenerek gerekli tedbirlerin alınması gerekmektedir.
Hasta kişinin kanında da bakterinin dolaşmasına sebep olmakta, bakterinin dolaşmasına sebep olduğu için de tabii bebek için de bir risk olabilmektedir. Bu nedenle hamileler için de özel kullanılan antibiyotikler mevcuttur. Bunları kullanarak o kandaki bakteri düzeyde hastalıkta tedavi edilebilmektedir.
Zatürre, hayati risk taşıyan hastalıkların en başında gelmektedir. Burada mutlaka tedaviye teşhis en erken şekilde konup en uygun tedaviyle en kısa sürede tedaviye başlanması gerekmektedir.
Çocuklara yönelik aşılamalar, özellikle de pnömokok aşısı (zatürre aşısı) önem taşımaktadır. Çocuklarda görülen zatürre vakalarının çoğunun viral kaynaklı olması ve okullar ile kreşlerde damlacık yoluyla kolayca bulaşabilmesi nedeniyle, bu aşının yapılması şarttır.
Maske kullanımı, çocukları bu tür hastalıklardan korunmada önemli bir yöntem olmakla birlikte, çocuklarda maske takmanın zorluğu göz önünde bulundurulmalıdır. Bu nedenle, şu an için maske kullanımı çocuklar için tam anlamıyla etkili bir koruma yöntemi olarak görülmemektedir. Ancak, çocukları koruyacak en etkili yöntem aşılamadır. Aşıların yapılması büyük önem taşımaktadır.
Mevsim değişikliklerinin zatürre, özellikle viral zatürre gelişiminde önemli bir rol oynadığı bilinmektedir. Grip veya diğer viral enfeksiyonlar sonrasında mevsimlerin değişimi zatürre vakalarının artmasına neden olabilmektedir.
Yaz aylarında, açık havada daha fazla zaman geçirildiğinden virüslerin bulaşma oranı daha düşük olabilmektedir. Ancak kış aylarında kapalı alanlarda geçirilen zaman artmakta ve soğuk hava, virüslerin yayılması için daha uygun ortamlar oluşturmaktadır. Bu durum, viral kaynaklı zatürre vakalarında artışa yol açabilmektedir. Damlacık yoluyla bulaşan bakteriyel zatürre vakaları da mevsim değişiklikleriyle etkilenebilmektedir.
Mevsim değişiklikleri, zatürre vakalarının sıklığında da önemli bir faktördür. Zatürre aşıları, özellikle kış aylarında hastalıklara karşı koruma sağlamak amacıyla önem taşımaktadır.
6 Aralık 2023