Sünnet basit bir işlem değildir

Erkek cinsel organı penisin baş kısmını kapatan ve prepisyum olarak bilinen derinin cerrahi yöntemlerle kesilerek çıkarılması işlemi ‘sünnet’ olarak tanımlanır. Dünyada yaklaşık 15 bin yıldır, tarih öncesi dönemlerinden beri sünnet uygulanmaktadır. Sünnet yazılı tarihten önce başlamıştır. Arkeolojik araştırmalarda eski Mısır’da İbraniler ve Fenikeliler’de hatta Amerika kıtasındaki eski Aztekler’de de sünnet işleminin uygulandığı gösterilmiştir. Sünnetin ilk defa ne zaman yapıldığı ise bilinmemektedir. Sünnet tasvirleri taş devrine ait mağara çizimlerinde ve yaklaşık 6 bin yıl önce eski Mısır dönemine ait AnkhMahor tapınağında duvar resimlerinde görülmektedir. Milat’tan önce 4 bin yılında Firavun ikinci Ramses'in oğlunun sünnet edildiğine dair belgeler vardır. Kipti kelimesi çocuklarını sünnet ettirdikleri için Mısırlılara Yunanlılar tarafından verilmiş bir isimdir. Eski Mısır’da sünnetin hijyen için yapıldığı düşünülmektedir. Mısır toplumunda dini inançlar gereği bedenin, yiyeceklerin ve evlerin çok temiz olması gerekiyordu. Vücuttaki kılların traş edilmesi, günde iki defa banyo edilmesi, suların kaynatılarak içilmesi yaygın uygulamalardı. 12 yaşına gelmiş erkek çocuklar sünnet edilirdi. Sünnet hijyen yanında ahlaki, ruhani ve entellektüel gelişimin bir parçası olarak görülüyordu. Antik Mısır’da esir alınmış savaşçılar köleliğe alınmadan önce sünnet edilirdi. Esir edilen Musevilerin bu şekilde sünneti benimsedikleri düşünülmektedir. Zamanla da sünnet Musevilik dini uygulamalarına dahil edilerek Tanrı ile insan arasında bir anlaşma olarak kabul edilmiştir. Tarih boyunca sünnet temizlik, cinsel hayata hazırlanmak, üremek, toplum içinde sosyal prestij kazanmak ve bereket tanrılarına kurban vermek gibi çeşitli sebeplerle yapılmıştır. İlkel toplumlarda sünnet acıya dayanma ve topluma kabul edilme aracı olarak görülüp uygulanmıştır. Ülkemizde de sünnetin çocuklara, erkek olmak ve büyümek için yapıldığı anlatılır. Yahudilikte sünnet erkek çocuğun doğumunun sekizinci gününde yapılan dini bir emirdir. Müslümanlıkta ise farz olmadığı halde Müslümanlığın bir belirtisi olarak değerlendirilmiştir. Sünnetsiz Müslüman erkek düşünülemez ve her erkek çocuk mutlaka sünnet yapılır. Sünnet Hazreti İbrahim'den beri uygulanan bir gelenek ve uyulması gereken dini bir kural olarak değerlendirilir.

İDRAR YOLU ENFEKSİYONUNU AZALTIR

Tıbbi nedenlerle 19’uncu yüzyılda sünnet yararlı bir girişim olarak kabul edilmiş ve alkolizm, epilepsi, astım, idrar yolu hastalıkları gibi bazı hastalıklardan korunmada yararlı olduğu öne sürülmüştür. Bu yüzden 20’nci yüzyılın ilk yarısına kadar sünnet özellikle İngilizce konuşan ülkelerde yaygınlaşmıştır. Daha sonra sünnet derisinin önemini vurgulayan makaleler yazılmış ve çocuk hastalıkları dernekleri rutin sünneti tavsiye etmekten vazgeçmişlerdir. Sünnet yapılma oranları da azalmıştır. Ancak özellikle sünnetin çocuklarda idrar yolu enfeksiyonlarını azalttığı gözlenmesiyle 1989 yılında Amerikan Çocuk Hastalıkları Akademisi yeni bir bildirge ile sünnet kararını 
ailelere bırakmış, sünnet konusunda tarafsız kalmıştır. Günümüzde sünnet esas olarak Musevi ve İslam toplumlarında uygulanmaktadır. Musevilik inancında yaradılış kitabına göre Tanrı Hazreti İbrahim’e kendisini ve erkek çocuğunu sünnet etmesini emretmiştir. İslamiyet inancında ise sünnet işlemi peygamberin sözleri ve davranışları ile belirlenen bir kavram üzerine kurulmuştur. İslam dininde belirli bir sünnet yaşı yoktur, sünnet kesin bir emir değildir. Simgesel bir önemi vardır. Uygulamada ise her Müslüman çocuk mutlaka sünnet olmaktadır. Müslümanların kutsal kitabında sünnetle ilgili herhangi bir ifade de yer almaz. Sünnet bazı ataerkil toplumlarda erkekliğin bir gerekliliği olarak görülür. Hatta sünnet olmayan erkeklere evlenme hakkı verilmez. Erkeklerin sünneti Yahudi inancında mecburidir.

YENİDOĞAN SÜNNETİ NEDİR?

Doğumu takiben 28 gün içinde yapılan sünnet yenidoğan sünneti olarak adlandırılır. Sünnet için en ideal dönem bu zamanlardır. Doğumdan hemen sonra sünnet yapılması uygun değildir. En azından doğum sonrası 7 günün geçmesi beklenilmelidir. Bu süre içerisinde çocuğun böbrek, karaciğer ve metabolik fonksiyonları yeterince olgunlaşmış olur. Erken doğan bebeklerin sağlıklı yenidoğan kilosuna (3500 gram) ulaşması beklenilmelidir. Sünnet öncesi bebeklerin mutlaka çocuk cerrahisi uzmanı tarafından muayene edilmesi gerekir. Bu muayenede bebeğin pipisinde, peygamber sünneti (hipospadias), eğrilik ya da dönüklük gibi sorunlar tespit edilirse, sünnetinin kesinlikle yapılmaması gerekir. Bebek biraz daha büyüdüğünde (6-7 aylık olduğunda) genel anestezi altında yapılacak düzeltici cerrahi ile birlikte hem altta yatan sorun çözülür hem de sünnet yapılmış olur. Ayrıca, sünnet öncesi muayenede, pipinin sünnet sonrası gömülü kalabilme olasılığı olduğu anlaşılırsa, yani pipi gömülü kalmaya yatkınsa, bu durumda da sünneti biraz daha büyük aylara ertelemek ve genel anestezi altında sünnet ile birlikte gömüklüğü de düzeltmek gerekir. Böylece sünnet sonrası ortaya çıkabilecek telafisi güç problemler, sünnet öncesi yapılan bir muayene ile önlenmiş olur. Yenidoğan sünnetinin avantajları; sünnetin lokal anestezi ile yapılması, yara iyileşiminin daha hızlı, kanama riskinin daha az olması ve sünnet sonrası bakımının bebek henüz bezli olduğu için çok daha kolay yapılmasıdır.

2-6 YAŞ ARASI SAKINCALI

Yenidoğan döneminde yapılmadıysa, 2 yaşına kadar sünnet yapılabilir. Ancak 2-6 yaş arası dönem gerek psikolojik nedenler gerekse sünnet sonrası bakımın daha güç olması nedeniyle diğer tüm genital operasyonlarda da olduğu gibi önerilmeyen bir zaman aralığıdır. 2-6 yaş arası dönem çocuklarda psikososyal gelişme dönemidir ve çocukların organlarını tanıma sürecidir. Bu dönemde yapılan sünnet çocukta psikolojik travma yaratabilir. Özellikle 3-4 yaşında, çevreyi tamamen algılayabilen ancak mantık ve sosyal anlayışın tam oturmadığı bir dönemde çocuğa sünnet işlemini anlatmak neredeyse imkansızdır. Bu yaş döneminde, genel anestezi altında olsa bile çocuklarda sünnet sonrası huy ve davranış değişiklikleri görülebilir. Altı yaşından büyük ve adolesan (ergenlik) çağına gelmemiş çocuklar bu konuda deneyimi olan kişiler tarafından uygun bir hazırlıkla, herhangi bir olumsuzluk veya travma yaşanmadan güvenle sünnet edilebilir. 6 yaş sonrası çocukla iyi diyalog kurulabileceğinden ve çocuk iyi ile kötüyü ayırt edebilir kabul edildiğinden bu yaşlarda yapılması daha uygun olacaktır. Çocuğun, sünnetin niçin yapıldığını algılaması; kendisi, hekim ve aile açısından sürecin daha sıkıntısız geçirilmesini sağlar. Sonuç olarak bizim ailelere önerdiğimiz sünnet zamanı, lokal yöntemle yapılacaksa  yenidoğan dönemi ve genel anestezi altında ise 6-8 yaş aralığıdır. Ancak, 1-24 ay arası da yapılabilir.

AMELİYATHANEDE YAPILMASI ÖNERİLİR

Sünnet, erkek çocukların hayatındaki en önemli dönüm noktalarından biridir. Çocuğun erişkin dönemde cinsel sağlığı açısından, sünnetin bir operasyon titizliğinde uygulanması çok önemlidir. Sünnetin sağlıklı bir şekilde sonuçlanabilmesi için ister lokal ister genel anestezi ile olsun ameliyathane şartlarında cerrahi müdahale ile yapılması gerekir. Bu şekilde hem enfeksiyon riski çok azalır, hem de kanama gibi istenmeyen problemler ile neredeyse hiç karşılaşılmaz. Cerrahi müdahale ile yapılan sünnetlerde, sünnet derisi gereği kadar alındığı için penisin ileri yaşlarda büyümesi ve gelişimi normal seyrinde devam eder. Sünnet ameliyatında cerrahi girişimlerde uygulanan tüm modern ameliyat ve anestezi yöntemlerinin uygulanması gerekir. Sünnet öncesi gerekli fizik muayene ve tetkiklerin yapılması, ameliyat başlamadan stres önleyici ilaçların verilmesi, ameliyatın ameliyathanede yapılması, ameliyat sırasında ve sonrasında ağrı kesicilerin uygulanması, enfeksiyon önleyici tedbirlerin alınması, ameliyat sonrası bakımın planlanması ve şüphesiz sünnetin bu konuda eğitim almış ve yetki verilmiş cerrahlarca yapılması gerekir. Sünnetin basit bir işlem olarak görülmesi, hatalı sünnet riskini de beraberinde getirmektedir. Uygun olmayan şartlarda yapılan sünnet, enfeksiyon sonucu bir takım bulaşıcı hastalıklara yol açabilir. Uzman bir cerrah tarafından yapılmadığında sünnet derisinin gereğinden az ya da çok kesilmesi gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Sünnet derisinin gereğinden az kesilmesi, kalan derinin idrar deliğinin üzerini kapatmasına ve enfeksiyona neden olabilir. Sünnet derisinin fazla kesilmesi durumunda ise çocuğun erişkin yaşamında ereksiyon esnasında ağrı, şekil bozuklukları ve cinsel yaşamda sorunlara neden olabilir. Sünneti yapan kişinin, çocuğun gelecekteki özel yaşamını da düşünerek işlemi çok dikkatli bir şekilde yapması gerekir. Deneyimli ellerde yapılmayan sünnette; tam veya tama yakın penis kaybı, penis ucunun kesilmesi, idrar yolunun kesilmesi, kanama, penis gangreni gibi ciddi riskler ortaya çıkabilir. Yanlış uygulamalar penis gelişimini de olumsuz etkileyebilir. Dikiş hatası nedeniyle kistler meydana gelebilir, fistül, meatit ve his kaybı gibi sorunlar oluşabilir.

YRD. DOÇ. DR. ALP GENCE