ONLİNE İŞLEMLER
Kalp ve damar hastalıkları alanında son on yıldır ‘stent mi takalım, by-pass mı yapalım?’ tartışması süregelmektedir. Stent ve by-Pass operasyonlarını hastanemiz doktorlarından kardiyoloji uzmanı Prof. Dr. Bilal Boztosun ve Yrd. Doç. Dr. Sinem Çakal ile konuştuk
Stentlerin daha iyi olduğunu öne süren bilimsel çalışmalar olduğu gibi, by-pass ameliyatının uzun dönemde daha avantajlı olacağını düşündüren bilimsel araştırmalar da mevcuttur. Burada en önemli nokta; hangi hastaların bypass’dan, hangilerinin stentten fayda göreceğinin belirlenmesi ve hasta bazlı karar verilmesidir. Öncelikle, her türlü damar tıkanıklığına stent takılacak veya bypass yapılacak diye bir durum söz konusu değildir. Bazı damar tıkanıklıklarında sadece ilaç tedavisi verilip takip de edilebilir. Damarın girişimsel bir yöntemle açılması gereken her durumda da bypass mı, stent mi diye bir ayrım yapılmamaktadır. Örneğin yaklaşık bir aydır yokuş çıkarken şiddetli göğüs ağrısı olan, tek damarında yüzde seksen darlık saptanan, elli yaşındaki bir hastanın damar tıkanıklığı kısa bölgedeyse ve yan dala yayılmıyorsa, bypass stent ayrımı yapmaya gerek yoktur. Balon ve sonrasında stent işlemiyle damar açılabilir. By-pass mı, stent mi diye tartıştığımız hasta grubu çoklu damar hastalığı olan veya sol ana koronerde damar tıkanıklığı olan hastalardır. By-pass ameliyatı, stent işleminden çok daha eski bir tedavi yöntemidir. 1970’lerde by-passın rakibi olan herhangi bir tedavi yöntemi yoktu. Etkili kalp ilaçları yoktu. Anjiyo keşfedilmişti ama yaygınlaşmamıştı, balon ve stent hiç yoktu. 1980’lerde balon, 90’larda stent uygulamaya girdi. Bu gelişme, tıp dünyasında büyük yankı uyandırdı. By-pass ameliyatında göğüs kemiği kesilirken, stent işleminin kasıktan ve hatta son zamanlarda bilekten ince bir boru ile uygulanabilmesi, hastanın bu sırada uyanık olarak kendi damar açılma işlemini monitorden izleyebilmesi, aynı gün taburcu olabilmesi, nekâhat süresinin kısa olması nedeniyle stent yöntemi daha çekici hale gelmeye başladı.
DOĞRU KARARI KONSEY VERİR
Stentlerle by-pass arasında başa baş yapılmış çalışma sayısı azdır ve hasta sayısı genellikle düşüktür. Birçok hastayı stent veya by-passa göndermeden önce optimal medikal tedavi dediğimiz ilaç ve yaşam tarzı değişikliğiyle aynı başarıyla tedavi edebiliyoruz. Geçirilmiş kalp krizleriyle kalp kasları zayıflamışsa ve üç büyük damar grubunda ağır darlıkları varsa özellikle çatallanmada, sol ana koronerde darlık varsa bunlara ek olarak da şeker hastalığı ve/veya ciddi kapak hastalığı varsa o zaman hastanın by-pass ameliyat olmasında yarar vardır. By-pass mı stent mi kararı çoğu zaman kardiyoloji ve kalp damar cerrahisi konseyi tarafından verilmekte ve hasta için en uygun tedavi yöntemi seçilmektedir. Burada önemli olan bir nokta da hastanın hekimine güvenmesi ve konseyden çıkacak karara göre hareket etmesidir. Maalesef damar tıkanıklığı kritik olan ve bir an önce açılması gereken pek çok hasta elinde koroner anjiografi CD’leriyle farklı hastane ve doktorlardan görüş almak için günlerce vakit kaybetmekte, kimisi bekleme aşamasında kalp krizi geçirip hayatını kaybetmektedir.
Stent nedir?
Tıkalı olan kalp damarının içine, damarın tıkanıklığını açmak için yerleştirilen metal ‘borucuk’tur. İlaçlı ve ilaçsız olanları vardır.
Nasıl uygulanır?
Kardiyolog tarafından uygulanır. Kasıktan, koldan veya bilekten ince bir boru yardımıyla girilerek kalbin içindeki damara stent yerleştirilir. İşlem sırasında hastanın narkoz almasına genellikle gerek yoktur. Hasta uyanık haldedir. İşlem sonrası herhangi bir iz kalmamaktadır. Kasık, kol veya bilekte kanül giriş yerinde hafif morarma olabilir. Birkaç gün sonra geçer.
Avantaj ve dezavantajları nelerdir?
Stent takılması by-pass ameliyatına göre daha basit bir işlemdir ve felç oranı by-passtan daha düşüktür. Fakat Amerikan Forbes dergisinin de haber yaptığı bir araştırmaya göre, stent takılan hastaların kalp krizi geçirme riski, by-pass hastalarına kıyasla daha yüksektir. Stentin uzun dönemde tıkanma oranı, bypassa göre daha yüksektir.
By-pass nedir?
Kalp damar cerrahisi tarafından uygulanır. Genel anestezi ve yoğun bakım takibi gerektirir. Birçok olguda göğüs kafesi açılır, kalbe ulaşmak için göğsün ortasında bir kesi yeri açılır ve kalp makinaya bağlanarak durdurulur. Bu süre boyunca dolaşım ve solunum fonksiyonları, bir kalp-akciğer makinesi tarafından sürdürülür. Makine, kana oksijen sağlar ve kanı tekrar vücuda pompalar.
By-pass edilecek olan damar, göğüs, kol ya da bacaktan alınır. Damarın bir ucu tıkanmanın olduğu yerin aşağısında olmak üzere koroner artere dikilir. Cerrahiden sonra göğüs kemiğiniz kuvvetli tellerle bağlanır ve kesi yeri dikilir. Çoğu hastada göğüs kemiği 8-10 haftada iyileşir. Kalp ve akciğerler ise cerrahi tamamlandıktan sonra eski işlevlerine geri dönerler.
By-pass işleminde göğüs kafesi kesilmektedir. İyileşme süresi stent işlemine göre daha uzundur. Göğüsün orta yerinde dikiş izi kalabilmektedir. Bypass sonrası tıkanma riski stentlere göre daha azdır. İşlem sonrası kalp krizi oranı daha düşüktür. Ancak felç oranı stent işlemine göre daha yüksektir. JAMA Internal Medicine’da yayınlanan araştırmada ise, by-pass ameliyatı sonrasında ölüm oranının stent takılan hastalara göre belirgin olarak daha düşük olduğu ortaya çıkmıştır.