Şaşılık Nedir? Belirtileri ve Tedavisi Nelerdir?

Şaşılık Nedir?

Şaşılık çeşitli nedenlere bağlı olarak gözler arasındaki paralelliğin bozulması ve gözlerin farklı yönlere bakması durumudur. Göz küresine yapışan altı adet kas beyinden uyarı alarak gözün hareketlerini kontrol eder. Bu hareketlerin kontrolünde problem meydana geldiğinde gözlerden biri tam karşıya bakarken diğer göz yukarıya, aşağıya, içe veya dışa kayar. Kayma, günün tamamında gerçekleşebileceği gibi kişi özellikle yorgun, hasta veya çok fazla okuma gibi yakın iş yaptıysa ortaya çıkabilir. Kayma sabit bir gözde olabileceği gibi gözden göze geçiş de gösterebilir. Üç boyutlu görme, derinlik algısının gelişmesi ve zayıf görmenin gelişmemesi için gözlerin paralelliği çok önemlidir. Gözlerden birinde kayma meydana geldiğinde beyin iki farklı görüntü algılar ve zaman içinde kayan gözden gelen görüntüyü ihmal etmeye başlar. Kayma düzeltilmediği sürece bu durum kayan gözde ‘göz tembelliği’ adını verdiğimiz az görme ile sonuçlanır.  Üç boyutlu görmenin gelişmeye başladığı bebekliğin ilk 3 ayında ara ara ortaya çıkan şaşılıklar normaldir. Dördüncü aydan sonra devam etmesi ise göz sağlığı açısından dikkate alınmalıdır ve mutlaka bir göz hekimi tarafından değerlendirilmelidir.

Bazı bebeklerde burun kökünün geniş olması ya da göz kapaklarının iç kenarında uzanan ekstra cilt katlantısı nedeniyle gözler paralel olduğu halde kayıyormuş gibi görünebilir. Bu duruma ‘yalancı şaşılık’ denir. Yalancı şaşılık tanısı ancak bebeğin göz doktoru tarafından detaylı muayenesi yapıldıktan sonra konabilir. 
Bazen ailelerde çocuklarının gözündeki kaymanın çocuk büyüdükçe düzeleceğine yönelik bir inanış vardır fakat bu doğru değildir. Şaşılık müdahale edilmediğinde kendi kendine düzelmez hatta göz tembelliğine yol açarak daha da kötüleşebilir.

Şaşılık Nedenleri Nelerdir?

• Toplumun %2-4'ünde şaşılık görülmektedir. Gözü hareket ettiren kaslar, kasları yöneten sinirler ya da göz hareketlerinin merkezi olan beyindeki problemler neticesinde şaşılık gelişebilir.
• Genetik geçiş söz konusudur. Ailede şaşılık olanlarda risk daha fazladır.
• Annenin hamilelik döneminde geçirdiği hastalık, zor ve uzamış doğum, erken doğum, doğum sonrası travma, yüksek ateşli hastalık ve havale öyküsü olanlarda görülme ihtimali artmaktadır.
• Göz numarası yüksek olan bir çocuk net görmeye çalıştıkça gözlerinde kayma ortaya çıkabilir.
• Serebral palsi, down sendromu ve diğer kalıtsal kromozomal hastalıklarda görülme ihtimali artmaktadır.

Şaşılık Belirtileri Nelerdir?

Şaşılık, genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkan bir hastalıktır. Hastalığın temel belirtisi bir noktaya bakıldığında gözlerden biri düz iken diğerinin kayarak farklı bir açıya yönelmesidir. Bunun dışında;

• Bir gözü özellikle ışıklı ortamlarda ve güneşte kısma
• Başın ve/veya yüzün bir yöne çevrilmesi
• Yürümede sonradan gelişen dengesizlik gibi belirtiler görülebilir.

Bu belirtileri fark eden bir aile çocuğunu mutlaka göz muayenesine getirmelidir. Belirgin kaymalar dışarıdan bakıldığında rahatlıkla fark edilir. Küçük miktarlardaki kaymalar ise ailenin gözünden kaçabilir. Dolayısıyla göz tembelliği ile sonuçlanabilecek bu durum geç tanı alabilir. 

• Ani başlayan göz kaymaları çok önemlidir. Göz içi veya kafa içi kitlelerin ilk habercisi olabilir.
• Görme ekseninde normalde saydam olması gereken kornea veya lensteki opaklaşmaların (çocukluk dönemi kataraktı) ya da retinoblastom gibi göz içi tümörlerinin ilk bulgusu şaşılık olabilir. Böyle bir durumda gecikmeden göz muayenesi yapılmalıdır.

Şaşılık ileri yaşlarda da ortaya çıkabilir. Daha önce şaşılığı olmayan bireyde aniden ortaya çıktığında kişide çift görme ve dengesizliğe neden olur. Buna kontrol altında olmayan diyabet veya sistemik hipertansiyon gibi bazı sistemik hastalıklar neden olabileceği gibi kafaiçi kitleler ve nörolojik hastalıklar da sebep olabilir.

Çocuklarda Şaşılığı Tespit Etmek İçin Rutin Göz Muayenesi Önemlidir

Çocukluk döneminde hem şaşılık hem de bunun dışındaki göz tembelliğinin nedenleri rutin göz muayenesi ile kontrol edilmelidir. Şaşılık tanısını koymada görme keskinliği, kırma kusurlarının tespiti, göz hareketlerinin ve kaymanın değerlendirileceği testler ardından gözün ön segment yapılarının ve göz dibi muayenesinin yapılması önemlidir.
Çocukluk döneminde görme duyusunun tam olarak gelişimi 7-10 yaş arasında tamamlanmaktadır. Bu yaş dönemi bizim için çok önemlidir. Sağlıklı görme gelişimine engel olan her durum (şaşılık, göz kapağı düşüklüğü, iki göz numaraları arasında fark olması, doğumsal katarakt vb.) göz tembelliği ile sonuçlanmaktadır. Ne kadar erken tanı alıp gerekli tedavisi yapılırsa sonuç o kadar iyi olmaktadır. Bu yaş döneminden sonra yapılan tedavilerde görme keskinliği artmamaktadır.
Kayma olmaksızın her çocuğa 6. ayda, 1. yaşta, 3-3,5 yaşlarında ve 6. yaşta rutin göz muayenesi yapılmalıdır.

Şaşılık Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavi yönteminin seçimi şaşılığın tipi, hastanın yaşı, görme keskinliği gibi pek çok değişkene bağlı olarak hastaya özel planlanır.

Çocukluk Döneminde Şaşılık Tedavisi Nasıl Yapılır?

Bazı şaşılık tiplerinde gözlük kullanımı ile tamamen tedavi sağlanabilmektedir. Bu yüzden tedavinin ilk basamağı çocukta gözlük ihtiyacının doğru bir şekilde tespit edilip düzeltilmesidir. Göz tembelliğinin eşlik ettiği durumlarda gözlükle beraber göz kapama tedavisi de uygulamak gerekebilir.

Göz Kapama Tedavisi Nasıl Uygulanır?

Şaşılıkta hastanın yaşına ve göz tembelliğinin derinliğine göre belirlenen süreler için sağlıklı göze kapama tedavisi planlanır. Yapışkanlı göz kapatma pedleri ile iyi gören göz günün belli sürelerinde kapatılır ve hastanın göz tembelliği bulunan gözünü kullanması sağlanır. Kapama tedavisi sırasında hasta gözlüklerini de kullanmalıdır. Gözlüğe rağmen kayma devam ediyorsa göz kaslarına düzeltme ameliyatı yapmak gerekebilir. Ameliyat öncesi ve sonrası gözlük kullanımına devam edilebilir. Göz tembelliği olan hastada ameliyat öncesi ve sonrası göz kapama tedavileri yapılmalıdır. Şaşılık hastalığında uygulanan tüm tedavi yöntemleri çocukluk döneminde daha yüksek başarı oranına sahip olduğundan, hastalığın erken teşhis edilerek tedaviye başlanması çok önemlidir

Yetişkin Dönemde Şaşılık Tedavisi Nasıl Yapılır?

Yetişkinlere uygulanan tedavide şaşılığın başlangıç dönemi dikkate alınır. Yetişkin dönemde başlayan şaşılık her zaman çok önemlidir. Öncelikle şaşılığa neden olabilecek hastalıkların varlığı araştırılmalı ve bu hastalıklar tedavi edilmelidir. Şaşılık nedenli ortaya çıkan diplopi (çift görme) hastanın hayat kalitesini olumsuz etkiler.
Yetişkinlerde görülen şaşılık durumunda kayma miktarına göre tedavi planı yapılır. Prizmatik camlarla, göze hareket veren kaslara uygulanan botulinium toksin (botoks) enjeksiyonuyla veya şaşılık cerrahisiyle hastanın hem göz kayması hem de çift görmesi ortadan kaldırılabilir.