Periferik Damar Hastalığı Nedir, Belirtileri Nelerdir?

Periferik Damar Hastalığı, kalpten pompalanan temiz kanın, damarlarda gelişen daralma veya tıkanma nedeniyle özellikle alt uzuvlara ulaşamaması ile gelişen ve düzenli takip ve tedavi gerektiren bir hastalıktır. Periferik damar hastalığının birincil nedeni damar sertleşmesidir.

Periferik Damar Hastalığı (PAD) Nedir?

Periferik Damar Hastalığı, kalpten bacaklara kan taşıyan damarların (arter) daralması veya tıkanmasıdır. Damarların tıkanmasına genellikle ateroskleroz neden olmaktadır. Ateroskleroz, atardamarlarda yağlı plak birikmesi ile meydana gelir ve damar sertliği olarak bilinmektedir. Periferik damar hastalığı, genellikle bacaklarda görülür ancak nadiren kollarda da meydana gelebilir.

Periferik Arter Nedir?

Kalpte temizlenen oksijenli kanı, vücuda geri gönderen atardamarlara periferik arter denir. Vücutta kirli kanın toplanması için farklı damar ağları, kalpte temizlenen kanın vücuda geri dağıtılması için ise farklı damar ağları kullanılmaktadır. 

Periferik Damar Hastalığı (PAD) Belirtileri Nelerdir?

Periferik damar hastalığı bacaklarda ağrı, kramp, ısınmama ve renk değişikliği gibi semptomlara sahiptir. Periferik damar hastalığı belirtileri şunlardır:

• Yürürken veya merdiven çıkarken ortaya çıkan ancak dinlenince geçen bacak ağrısı
• Ayak tırnaklarında veya bacak kıllarında uzamanın durması
• Bir bacağın ya da ayağın diğerinden daha soğuk olması
• Bacaklarda güçsüzlük, uyuşukluk ve karıncalanma
• Ayakta veya bacakta renk değişikliği, solgun renk veya mavilik oluşması
• Bacağın veya ayağın yüzeyinin parlak ve pürüzsüz olması
• Ayaklarda veya bacakta nabzın azalması
• Ayak parmaklarının soğuması veya uyuşması

Periferik Damar Hastalığı (PAD) Neden Olur?

Periferik damar hastalığının başlıca sebebi ateroskleroz yani damar sertliğidir. Ateroskleroz, plak adı verilen yağlı maddelerin atardamarların içinde birikmesiyle meydana gelen bir hastalıktır. Plak yağ, kolesterol ve kalsiyum gibi maddelerden oluşur. Atardamarlara yapışan plaklar, damarı daraltarak kan akışını azaltabilir ve organlara ve uzuvlara temiz kanın ulaşmasını engelleyebilir. Sonuç olarak da Periferik arter hastalığı meydana gelebilmektedir. PAD, sıklıkla bacaklarda görülse de beyne, böbreklere veya bağırsaklara kan akışını da engelleyebilir.

Periferik Damar Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Periferik Damar Hastalığı teşhisi için öncelikle fizik muayene gerekir. Kalp ve damar hastalıkları uzman hekimi, bacaklarda ve ayaklarda nabız dinleyebilir veya şişlik, beyazlık ya da parlama gibi gözle görülebilir semptomları kontrol edebilir. Periferik Damar Hastalığı teşhisi için aşağıdaki testler ve kontroller yapılır:

• Ayak bileği-kol indeksi (ABI) testi: Kollardaki kan basıncı, eş zamanlı olarak ayaklardaki kan basıncı ile karşılaştırılır. Ayak bileğinde nabız, koldakinden düşükse periferik arter hastalığı teşhisi konulabilir.
• Bacak doppler: Bacak dopplerinde bir ultrason probu ile kan damarları görüntülenebilir ve kan akışı hızı ve durumu kontrol edilebilir.
• Kan tahlilleri: Kanda kolesterol, trigliserid ve kan şekeri kontrol edilir.
• Anjiyografi: Damar daralması veya sertleşmesi için yapılan ileri görüntüleme yöntemidir.

Ayrıca bilgisayarlı tomografi (BT) ve MRI (emar) gibi tanı yöntemleri de kullanılabilmektedir.

Periferik Damar Hastalığı Tedavisi Nasıldır?

Periferik Damar Hastalığı, hastalığın ve hastanın durumuna göre planlanmaktadır. İlaç kullanımı, yaşam tarzında sağlıklı değişiklikler ve egzersiz ile hastalığın ilerlemesi durdurulabilmektedir. İleri evrelerde ise cerrahi işlem gerekebilir. Periferik damar hastalığı tedavi yöntemleri şunlardır:

• İlaç kullanımı: Kolesterol ve tansiyon ilaçları, kan sulandırıcılar ver varsa diyabet ilaçları reçete edilebilir.
• Beslenme ve diyet: Sağlıklı ve dengeli beslenme, kandaki yağ oranını azaltabilir ve hastalığın seyrini değiştirebilir.
• Cilt bakımı: Bacaklarda enfeksiyon oluşumunun önlenmesi için cildin nemlendirilmesi ve yaralanma riskinin azaltılması gerekir.
• Egzersiz: Düzenli olarak egzersiz yapmak hem fazla kilo varsa verilmesini sağlar hem de kan dolaşımını artırır.
• Aterektomi (Damar Tıraşlama): Damar içinde zamanla oluşan birikme tıraşlanarak damardaki plaklanma azaltılır ve özel damar içi stent veya balon kullanılarak damar açılabilir.
• Periferik Arter Cerrahisi (Bypass): Vücutta farklı bir yerden alınan damar ile hasarlı damar değiştirilmektedir.

Periferik Damar Hastalığı Önlenebilir mi?

Periferik damar hastalığını büyük oranda önlemek mümkündür. Dengeli beslenmek, egzersiz yapmak ve zararlı alışkanlardan uzak durmak, kalp ve damar sağlığını korumaktadır. Periferik damar hastalığını önleme yöntemleri şunlardır:

• Sağlıklı kiloda kalmak veya fazla kilolardan kurtulmak
• Sağlıklı yağlar bakımından zengin ve dengeli beslenmek
• İşlenmiş gıdalardan ve paketli ürünlerden uzak durmak
• Hareketli bir yaşam düzeni oluşturmak (Düzenli egzersiz veya yürüyüş)
• Tütün ve alkol kullanımını bırakmak
• Stresle başa çıkmak
• Düzenli check-up ve kan tahlilleri ile kan lipit düzeylerini takip etmek

Periferik Damar Hastalığı (PAD) Risk Faktörleri Nelerdir?

Periferik damar hastalığının öncelikli nedeni damar sertliğidir ancak bazı risk faktörleri de hastalığın gelişmesinden sorumlu olabilmektedir. Periferik damar hastalığı risk faktörleri şunlardır:

• Yaş: Yaş ilerledikçe kalp ve damar hastalıkları riski artmaktadır.
• Genetik: Ailede kalp ve damar hastalıkları geçmişi varsa genetik ile bir sonraki nesilde de görülebilmektedir.
• Yaşam tarzı: Hareketsizlik, kötü beslenme, sigara ve alkol alışkanlığı, doymuş yağ oranı yüksek ve işlenmiş ürünler tüketmek damar sertleşmesi ve dolaylı olarak PAD riskini artırmaktadır.
• Stres: Stres atardamarların sertleşmesine veya damar tıkanıklığına neden olabilmektedir.
• Sağlık sorunları: Obezite, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, metabolik hastalıklar, diyabet, kronik böbrek hastalığı, trombositoz, Fibromüsküler Displazi ve gebelik diyabeti periferik damar hastalığına yakalanma ihtimalini artırır.

Periferik Damar Hastalığı Komplikasyonları Nelerdir?

Damar sertliğinin (ateroskleroz) neden olduğu periferik arter hastalığının (PAD) komplikasyonları şunlardır:

• Amputasyon: Periferik arter hastalığında bacaklardaki iyileşmeyen açık yaralar, enfeksiyon oluşumuna neden olabilmektedir ve neticesinde uzvun tamamı veya bir kısmı kesilebilmektedir.
• İnme ve kalp krizi: Atardamarlarda plak birikmesi kalp ve beyindeki kan damarlarını da olumsuz etkileyebilmektedir.

Periferik Damar Hastalarının Dikkat Etmesi Gerekenler Nelerdir?

Periferik damar hastaları sağlıklı beslenmeye ve ilaçlarını düzenli kullanmaya dikkat etmelidir. Periferik damar hastalarının dikkat etmesi gerekenler şunlardır:

• Sigara tüketilmeli
• Düzenli egzersiz yapılmalı
• Kilo almamalı
• Düzenli uyumalı
• Stres seviyesini azaltmalı
• Şeker ve doymuş yağ oranı düşük besinler tüketmeli
• İşlenmiş ve paketli besinlerden uzak durmalı

Periferik Damar Hastalığı ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Periferik Ne Demek?

Periferik tıbbi olarak merkezden (kalpten) uzak olan vücut bölümlerini tanımlamak için kullanılır. Damar olarak düşünüldüğünde kalpten uzak olan kol, bacak, el, ayak gibi uzuvlardaki damarlar periferiktir.

Periferik Arter Hastalığına Hangi Doktor Bakar?

Periferik artern hastalığına kalp ve damar cerrahı bakar. Halk arasında bazı şikayetler için yaygın olarak kardiyolog veya ortopedist uzman hekimlere de başvurulabilmektedir. Bu hekimler hastayı, kalp ve damar bölümüne yönlendirebilir.

Periferik Arter Hastalığı Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Periferik arter hastalığı tedavi edilmezse zaman içinde ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Felç, inme, damar tıkanıklığı ve hatta uzuv kaybı gibi istenmeyen sonuçlar yaşamamak için düzenli takip ve ilaç kullanımı şarttır.

Arter ve Ven Nasıl Ayırt Edilir?

Arter atardamardır, ven toplardamardır. Arterler vücuda temiz kan iletir, venler kirli kanı toplayarak kalbe iletir. Arterlerin duvarları kalındır, venlerin duvarları incedir ve içerisinde kapakçıklar bulunur. Bu kapakçıklar kirli kanı, kalbe geri yollamak için açılıp kapanırlar. Kan alma işlemi venlerden, nabız alma işlemi arterlerden yapılır.

Bacaktaki Damara Hangi Doktor Bakar?

Bacaktaki damara, kalp ve damar cerrahı bakar. Bacak damar tıkanıklığı ve bacak damar sertleşmesi, kardiyolog tarafından değil, kalp ve damar cerrahı tarafından kontrol edilir.

Periferik Damar Cerrahisi Neye Bakar?

Periferik damar cerrahisi, kalpteki damarlar haricindeki özellikle uzuvlardaki damarlarda gelişen hastalıklarla ilgilenir. 

İleri Evre Periferik Arter Hastalığı Nedir?

İleri evre periferik arter hastalığı, bacaklara giden temiz kan akışının ciddi şekilde azaldığı ve kalıcı doku hasarının yaşandığı durumlardır. İleri evredeki hastaların, istirahat halindeyken bile bacaklarında ağrı olur ve sıklıkla ayakta iyileşmeyen yaralar görülmektedir.

Damar Yolunun Arter Olduğu Nasıl Anlaşılır?

Arterden kan alındığında kan rengi daha temiz ve parlak kırmızıdır, venlerden alınan kan kirli kan olduğu için daha koyu renklidir. Nabız hissedilen damar arterdir. Herhangi bir işlem için bir sağlık uzmanından yardım almak gerekir.

Kan Dolaşım Bozukluğu İçin Hangi Doktora Gidilir?

Kan dolaşım bozukluğu için kalp ve damar hastalıkları uzmanına gidilmelidir. Eğer dolaşım bozukluğunun nörolojik bir nedeni olduğu düşünülüyorsa nöroloji uzmanından görüş alınmalıdır.

Periferik Arter Hastalığı Egzersizleri Nelerdir?

Periferik arter hastaları hekimlerinin önerisi ile egzersiz yapabilir. Periferik arter hastalığı egzersizleri aşağıdakiler olabilir:

• Günde 30-45 dakika normal tempo yürüyüş (Ağrı başlayınca dinlenip geçince yürümeye devam edilmeli)
• Haftada 2 gün bacak kaslarını, baldırları güçlendirme ve germe egzersizleri
• Haftada 2-3 gün yüzme

Bu egzersizler fizik tedavi uzmanı, kardiyolog ve damar cerrahı bilgisi dahilinde yapılmalıdır.