Diş Sıkma (Bruksizm) Nedir, Tedavisi Yöntemleri Nelerdir?

Diş sıkma (bruksizm), kişinin farkında olmadan dişlerini sıkması veya gıcırdatmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Genellikle stres, kaygı, uyku bozuklukları veya dişteki sorunlarla ilişkili olarak gelişir. Uzun vadede çene ekleminde ağrıya, diş minesinde aşınmaya ve hatta baş-boyun bölgesinde gerilim hissine yol açabilir.

Diş Sıkma (Bruksizm) Nedir?

Diş sıkma (bruksizm), kişinin uyku sırasında ya da gün içinde farkında olmadan dişlerini sıkması, gıcırdatması veya çenesine aşırı güç uygulamasıyla ortaya çıkan bir fonksiyon bozukluğudur. Hem çocuklarda hem yetişkinlerde görülebilen bu durum, genellikle stres, kaygı, uyku bozuklukları ve diş kapanışındaki problemlerle ilişkilidir.

Bruksizm, çoğu zaman kişi tarafından fark edilmez; çünkü özellikle gece görülen tipinde, süreç uykuda gerçekleşir ve belirtiler sabahları çene yorgunluğu, baş ağrısı veya dişlerde hassasiyet şeklinde kendini gösterir. Gün içinde ise kişi, yoğun iş veya stres dönemlerinde farkında olmadan çenesini sürekli kasılı tutabilir.

Bu durum çene kaslarının gereğinden fazla çalışmasına ve uzun vadede çene üzerinde baskı oluşmasına neden olacağı için; diş minesinin aşınması, kırık veya çatlak dişler-dolgular, kulak ağrısı, baş-boyun bölgesinde gerilim gibi durumlara neden olabilir. 

Diş Sıkma (Bruksizm) Belirtileri Nelerdir?

Diş sıkma (bruksizm) belirtileri, çoğu zaman kişi farkında olmadan yaşadığı için, ağız, çene ve baş bölgesindeki sorunlarla ortaya çıkar. Özellikle gece uykusunda gerçekleşen bruksizm, sabahları hissedilen yorgunluk ve ağrılarla kendini gösterir. Gün içinde görülen diş sıkma ise çene kaslarında sürekli bir gerilim yaratır ve zamanla hem fonksiyonel hem de estetik problemlere yol açabilir. Bruksizmin en yaygın belirtileri şunlardır:

• Dişlerde aşınma ve çatlaklar
• Çene ağrısı
• Baş ve şakak ağrıları
• Çene eklemi sesleri (çene açma-kapama sırasında ‘’tıklama’’, ‘’klik’’ veya sürtünme sesleri)
• Diş hassasiyeti
• Yüz, boyun ve kulak ağrısı
• Uykuda diş gıcırdatma sesleri (partner veya aile üyeleri tarafından fark edilebilir)
• Çene krampları ve ağız açmada zorluk
• Dolgularda veya kaplamalarda kırılma
• Uyku kalitesinin bozulması

Bilgi ve Randevu Almak İçin Formu Doldurun

Diş Sıkma (Bruksizm) Nedenleri Nelerdir?

Diş sıkma (bruksizm) nedenleri hem fiziksel hem de psikolojik faktörlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkabilir. Kişi çoğu zaman bu davranışın farkında değildir. Başlıca nedenleri şunlardır:

• Stres ve kaygı
• Uyku bozuklukları (uyku apnesi, horlama, huzursuz bacak sendromu, düzensiz uyku alışkanlıkları
• Diş kapanışındaki (oklüzyon) problemler (alt ve üst dişlerin düzgün kapanmaması, çapraşıklık, eksik dişler vb.)
• Çok güçlü veya hassas çene yapısı
• Öfke, gerginlik, bastırılmış duygular gibi duygusal faktörler
• Genetik yatkınlık
• Antidepresan gibi bazı ilaçlar
• Aşırı kafein, nikotin ve alkol tüketimi
• Parkinson, gastroözofageal reflü (GERD) gibi bazı nörolojik veya sistemik rahatsızlıklar
• Vitamin-mineral eksiklikleri (özellikle D vitamini ve B12)

Diş Sıkma (Bruksizm) Türleri Nelerdir?

Bruksizm temel olarak iki ana başlık altında incelenir: uykuda diş sıkma ve güç içinde diş sıkma.

Uykuda Diş Sıkma (Gece Bruksizmi)

Uykuda bruksizm, kişinin farkında olmadan dişlerini sıkması veya gıcırdatmasıyla ortaya çıkan bir tiptir ve en sık rastlanan formudur. Genellikle REM dışı uyku dönemlerinde (uykuda rüya görülen kısım) meydana gelir. Partner veya aile bireyleri, uyku sırasında duyulan gıcırdatma seslerini fark edebilir. 

Uyku apnesi, horlama ve stresle ilişkilendirilen bir türdür. Belirtileri arasında sabah çene yorgunluğu, baş ve şakak ağrısı vardır. 

Gün İçinde Diş Sıkma (Gündüz Bruksizmi)

Bu tip bruksizm, uyanıkken farkında olmadan çenenin sıkılmasıyla ortaya çıkar. Genellikle diş gıcırdatma yerine çenenin güçlü şekilde sıkılı tutulması şeklinde görülür. Yoğun konsantrasyon, stres, kaygı veya öfke gibi duygusal durumlarla tetiklenir. 

Kişi genellikle davranışın farkında değildir; çeneyi sıkma alışkanlık haline gelmiştir. Belirtileri arasında güç içinde çene kaslarında gerginlik, çenenin kitlenmesi ve stres anlarında sıkma davranışının artması vardır.

Diş gıcırdatmanın davranış şekline göre alt türleri vardır. Bu alt türler, çene kaslarının çalışma biçimini ve dişlerde oluşan hasarın türünü belirler, bu açıdan oldukça önemlidir. Dış sıkmanın alt türleri şunlardır:

Diş Gıcırdatma (Grinding)

Dişlerin bilinç dışı bir şekilde birbirine sürtülmesiyle oluşur. Genellikle yatay hareketlerle dişlerin ileri-geri veya sağ-sol yönde sürtülmesinden oluşur.Uykuda daha sık görülür. Gıcırdatma yüzünden diş minesinde geniş yüzeyli aşınmalar, düzleşmiş çiğneme yüzeyleri ve çatlaklar ortaya çıkar.

Diş Sıkma (Clenching)

Dişler sürtülmez ancak çok güçlü bir şekilde bir arada tutulur. Genellikle gündüz görülür ancak uykuda da oluşabilir. Kişi çoğu zaman farkında olmadan çenesini sürekli kasılı tutar. Stres, öfke, endişe ve yoğun konsantrasyon bu davranışı tetikler.

Ritmik Çene Kas Hareketleri (RMMA)

Özellikle gece bruksizminin nörolojik temelini oluşturan hareketlerdir. Uykunun hafif evrelerinde çene kaslarında ritmik ve kısa kasılmalar oluşur. Uykuda bruksizmi olan kişilerin büyük bölümünde RMMA bulunur. Bu durum, uyku laboratuvarı (polisomnografi) testlerinde kolaylıkla tespit edilir.

Parafonksiyonel Çene Alışkanlıkları

Farkında olmadan çeneyi gereksiz şekilde zorlayan alışkanlıklardır. Kalem, tırnak veya dudak ısırma, tek taraflı çiğneme alışkanlığı, uzun süre sakız çiğneme gibi alışkanlıklar bu duruma örnektir.

Epizodik Bruksizm

Kısa süreli olabilen alt türdür. Stres dönemleri, sınav haftası gibi belli dönemlerde artar. Kalıcı hasar riski daha düşüktür.

Kronik Bruksizm

Aylar veya yıllar boyunca düzenli olarak devam eden alt türdür. Dişlerde belirgin aşınmalara, çene kası hipertrofisine ve TME sorunlarına yol açabilir. Mutlaka tedavi gerektirir.

Diş Sıkma (Bruksizm) Komplikasyonları Nelerdir?

Diş sıkma (bruksizm) komplikasyonları, tedavi edilmediğinde hem diş sağlığını hem de çene yapısını olumsuz etkileyebilir. Bruksizm başlangıçta yalnızca hafif ağrı veya gerginlik hissiyle kendini gösterebilir; ancak uzun vadede dişlerde kalıcı hasarlara, çene eklemi problemlerine ve kaslarda fonksiyon kaybına neden olabilir. Başlıca komplikasyonları şunlardır:

• Diş minelerinde aşınma
• Diş çatlakları ve kırıkları
• Çene eklemi (TME- temporomandibular eklem) bozuklukları
• Çene kaslarında aşırı gelişme (kas hipertrofisi)
• Baş, boyun ve yüz ağrıları
• Uyku bozuklukları
• Dolgu ve kaplamaların zarar görmesi
• Diş eti çekilmesi, hassasiyet
• Yeme ve konuşma fonksiyonlarında zorluk
• Estetik problemler (çene kaslarının büyümesi, diş boylarının kısalması gibi)

Diş Sıkma (Bruksizm) Teşhisi Nasıldır?

Diş sıkma (bruksizm) teşhisi, hastanın şikâyetleri, diş hekimi muayenesi ve gerekirse ek tanı yöntemleriyle konulur. Bruksizm çoğu zaman kişinin farkında olmadan gerçekleştiği için teşhis, genellikle belirtilerin incelenmesiyle konur.

Teşhisin ilk aşaması, hastanın yaşadığı belirtileri detaylı şekilde anlatmasıyla başlar. Sabah çene ağrısı, baş ağrısı, diş hassasiyeti, diş gıcırdatma sesi duyulması gibi şikayetler sorgulanır. Daha sonra fiziki muayenede diş ve çenede problemler olup olmadığı incelenir. 

Gece bruksizmi şüphesi varsa, uyku laboratuvarı testi olan polisomnografi yapılabilir. Bazı vakalarda dişlerin kapanış ilişkisini değerlendirmek veya eklem yapısını incelemek için panoramik röntgen, 3D ağız içi tarama gibi yöntemler kullanılabilir.

Diş Sıkma (Bruksizm) Tedavisi Nasıldır?

Diş sıkma tedavisi, hastalığın nedenine ve şiddetine göre değişir. Tedavinin amacı yalnızca diş sıkma davranışını azaltmak değil; aynı zamanda dişlerde oluşabilecek hasarı önlemek, çene eklemini korumak ve kasların gereksiz yüklenmesini engellemektir. Tedavide şu yöntemler uygulanabilir:

• Gece plağı (oklüzal splint) kullanımı: En yaygın ve etkili tedavi yöntemlerinden biridir. Gece plağı, kişinin dişlerine özel olarak hazırlanır ve plak, uyku sırasında dişlerin birbirine zarar vermesini engeller.
• Stres ve kaygı yönetimi: Nefes egzersizleri, meditasyon, psikolojik danışmanlık ve günlük rutin düzenlemeleri çene kası aktivitesini önemli ölçüde azaltabilir.
• Botoks uygulaması: Botoks, masseter kasına düşük dozlarda uygulanarak kasın aşırı çalışmasını engeller ve semptomları hafifletir.
• Diş kapanışının düzeltilmesi (oklüzal düzenleme): Dişlerdeki çapraşıklık, yüksek dolgular veya hatalı kapanışın düzeltilmesi için ortodontik tedavi, eksik dişlerin tamamlanması gibi işlemler uygulanabilir.
• Fizyoterapi ve TME tedavileri: Çene ekleminde kısıtlılık veya tıklama şikâyeti olan hastalara manuel terapi, soğuk-sıcak uygulamalar ve kas gevşetme teknikleri uygulanabilir.
• Günlük alışkanlıkların düzenlenmesi: Sakız çiğnemekten kaçınmak, kafein ve nikotin tüketimi azaltmak gibi çeneye yük bindiren alışkanlıklar azaltılabilir.

Diş Sıkma Hakkında Sık Sorulan Sorular

Diş Sıkma Neden Olur Psikolojide?

Psikolojik olarak diş sıkma genellikle stres, kaygı, öfke, baskılanmış duygular ve yoğun zihinsel yük nedeniyle ortaya çıkar.

Diş Sıkma Hangi Vitamin Eksikliğidir?

Bruksizm doğrudan tek bir vitamin eksikliğine bağlı değildir; ancak magnezyum eksikliği, kasların aşırı kasılmasına yol açarak diş sıkmayı artırabilir. B12 ve D vitamini eksiklikleri de kas fonksiyonlarını etkileyebilir.

Sakız Çiğnemek Diş Sıkmaya İyi Gelir mi?

Hayır. Aksine sakız çiğnemek çene kaslarını daha fazla çalıştırarak bruksizmi arttırabilir.

Dişi Sıkmamak İçin Ne Yapmalı?

Gece plağı kullanmak, stres yönetimi sağlamak, kafein ve nikotini azaltmak, çene gevşetme egzersizleri yapmak gibi yöntemler uygulanabilir.

Diş Sıkması Nereye Vurur?

Diş sıkması; çene eklemine, şakaklara, kulak çevresine, baş, boyun ve omuzlara ağrı olarak yansıyabilir. 

Gece Uyurken Diş Gıcırdatma Neden Olur?

Gece uyurken diş gıcırdatma çoğunlukla stres, kaygı ve uyku bozukluklarına bağlı olarak çene kaslarının istemsiz sıkılmasıyla ortaya çıkar.