ONLİNE İŞLEMLER
Çölyak Hastalığı ince bağırsağın, buğday ve bazı gıdalarda bulunan, gluten adlı proteine karşı, ömür boyu süren ve kronikleşen alerjisi ve hassasiyetidir. Otoimmün bir hastalıktır. Buğday, Arpa, Çavdar ve Yulaf gibi tahıllar (ekmek, makarna, bisküvi ve diğer unlu mamüller) gluten içerir. Gluten enteropatisi olarak da bilinen Çölyak hastalığı, sindirilmiş gıdalardaki besin maddelerinin bağırsaklardan emiliminin bozulmasına yol açar. Çöliyak hastalığı olan insanlar; buğday, arpa, çavdar ve bir dereceye kadar da yulafta bulunan bir protein olan ‘gluten’ e karşı hassasiyet gösterirler. Glutenin esas olarak reaksiyon oluşturan maddesi, gliadindir. Bu kişiler gluten içeren gıdalarla beslendiklerinde ince bağırsakların iç yüzeyini örten hücrelerden oluşmuş olan ve mukoza diye adlandırılan kısımda meydana gelen immunolojik reaksiyonlar sonucunda, bu bölgede bulunan emici hücrelerde harabiyet oluşur (İmmunolojik reaksiyon; vücudun bağışıklık sistemi tarafından oluşturulan bir tür iltihabi reaksiyon). Dünyada en yaygın olarak bilinen genetik bir hastalıktır. Türkiye’de sıklık % 1 civarı olup, Sağlık Bakanlığının açıklamasına göre, ülkemizde 88.790 kişi mevcut imiş. Son 50 yılda besin endüstrisinde sık tüketilen: ekmek, pastalar, makarna, erişte, soslar, cipsler, soğuk etler, salam, sosis vb. yiyeceklerin yapısında kullanılmaya başlanmıştır. Oluşan bu hasarlanma sonrasında, vücut için gerekli olan besin maddelerinin sindirimi ve emilimi bozulacağından, ishal ve zamanla bağırsaklardan emilemeyen maddelerin eksikliği başlar. Çölyak hastalığı olan insanlar glutensiz diyetle beslendiklerinde bağırsaklarda oluşan harabiyet düzelir, ancak tekrar glutenli gıdaları tüketmeye başlamaları halinde hastalığın bulguları yeniden ortaya çıkar. Çölyak hastalığının oluşmasında, otoimmün, genetik, çevresel faktörler rol oynamaktadır.
Hastaların % 10 kadarında, ailede çölyak hastalığı olan başka bireyler de bulunur. Bu da hastalığın genetik ile ilişkisini gösterir. Cerrahi girişimler, hamilelik, doğum yapma, bazı viral enfeksiyonlar ve şiddetli ruhi sıkıntılar, hastalığın ortaya çıkmasına sebep olabilir. Her yaşta ortaya çıkabilmesine rağmen, 8-12 aylık çocuklarda ve 30-40 yaş aralığında daha sık görülmektedir. Çöliyak Hastalığının Belirtileri: Çölyak hastalığı tedavi edilmediğinde, ince bağırsaklardaki emilim bozukluğu nedeniyle zamanla vücutta vitamin, mineral ve diğer besin maddelerinin eksikliği ortaya çıkar. Bunlar arasında özellikle; demir, folik asit ve B12 vitamini eksikliği sonucunda değişik şiddetlerde olabilen kansızlık (anemi) en sık görülen bulgulardan biridir. D vitamini ve kalsiyum emilimi bozulur ve kalsiyum seviyesinde azalma, kemik erimeleri ve kırılmalar oluşur. A vitamini eksikliğine bağlı görme bozuklukları, Cilt problemleri, B vitamini türevlerinin eksikliğine bağlı denge bozukluğu ve his kusurları gibi sinir sistemine ait problemler, K vitamini eksikliğine bağlı pıhtılaşma bozuklukları ve kanamalar, sodyum, potasyum ve magnezyum gibi elektrolitlerin eksikliğine bağlı kas güçsüzlükleri, protein (albümin ve diğer proteinler) eksikliğine bağlı bacak ödemleri, bağışıklık sisteminde zayıflama, ortaya çıkabilecek diğer bulgulardır.
Çölyak hastalığında tedavinin temelini; sıkı bir glutensiz diyet uygulanması oluşturur. Bu amaçla gluten içeren tahıl ürünleri (buğday, arpa ve çavdar) kullanılarak yapılan gıda maddelerinin kesinlikle yenmemesi gerekir. Glutenle bulaşmamış yulaf tüketilebilir ancak genellikle içinde buğday parçacıkları bulunabileceğinden, en azından hastalığın erken dönemlerinde, yulaf da yenmemelidir.
Çölyak hastaları için güvenli yiyecekler: Tüm sebzeler, Tüm meyveler, Tüm bakliyatlar, Tüm katkısız katı ve sıvı yağlar, Yumurta, bal, reçel, basit toz şeker, zeytin, Et, balık, tavuk, (Bu ürünler katkılı olmadıkları gibi daha önce unla kızartılmış bir yağda kızartılıp işleme tabi tutulmamalıdır), Una batırılmamış konserve çeşitleridir
Günümüzde henüz ilaç tedavisi yoktur. Ancak, ilaç ve aşı geliştirme çalışmaları devam etmektedir.
Medipol Mega Üniversite Hastanesi Prof. Dr. Vedat Göral Gastroenteroloji Uzmanı 2 Eylül 2020