Şap Hastalığı Nedir, Belirtileri Nelerdir? İnsana Bulaşır mı?

Şap hastalığı, daha çok hayvanlarda görülen bulaşıcı bir viral hastalıktır. Şap virüsü, hayvanların ağız, dil ve tırnak bölgelerinde yaralara neden olduğu için hayvanların genel sağlığını olumsuz etkilemektedir. Hızla yayılan bir hastalık olan şap hastalığı, çiftliklerde salgınlara neden olabilir. 

Şap Hastalığı Nedir?

Şap hastalığı (Foot and Mouth Disease-FMD), genellikle çift toynaklı hayvanlarda görülen, bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Etkeni, Aphthovirus adlı bir virüstür. Sığır, koyun, keçi ve diğer yabani hayvanlarda görülebilen bu hastalık, hayvanların ağız, dil, burun ve ayaklarında su toplaması ve yaralarla belirti gösterir. 

Şap hastalığı, hayvanlarda süt üretimini azaltır ve etin kalitesini düşürür. Bu açıdan ciddi verim kaybına neden olur. Hastalık hava, salya, idrar veya dışkı yoluyla hızlıca yayılabildiği için ekonomik açıdan da büyük kayıplara neden olur. 

Şap Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Şap hastalığı belirtileri, enfekte olan hayvanı türüne, yaşına ve bağışıklık durumuna göre farklılık gösterir. Hastalık, en belirgin olarak özellikle ağız ve ayak bölgelerinde yaralar ile kendini gösterir. Belirtiler aniden ortaya çıkar ve hızlıca yayılabilir. Özellikle büyükbaş hayvanlarda belirtiler daha fazla görülebilir. Başlıca belirtiler şunlardır:

• Yüksek ateş
• Ağız ve burun bölgesinde yaralar
• Dil, dudaklar ve ağızda şişme
• Ayaklarda yaralar ve topallama
• Süt verimi azalması
• İştah kaybı
• Depresyon
• Solunum sıkıntısı
• Kusma veya ishal
• Titreme ya da kasılma
• Aşırı salya akıntısı
• Burun akıntısı

Bu belirtiler fark edildiğinde hızlı şekilde veteriner hekime başvurmak ve karantina önlemleri almak, hastalığın yayılmasını önlemek açısından çok önemlidir.

Şap Hastalığı Nasıl Yayılır?

Şap hastalığı genellikle doğrudan temasla veya hava yoluyla yayılır. Yayılma hızı oldukça yüksektir. Virüs, yayıldığı alanda uzun süre kalabilen bir yapıya sahip olduğu için salgınlara yol açma potansiyeli taşır. Enfekte hayvanlarla temas eden diğer hayvanlar da hızla hastalanabilirler. Başlıca bulaşma yolları şunlardır:

• Ağız salgısı, salya, dışkı, süt, idrar gibi vücut sıvıları aracılığıyla bulaş
• Hayvanlarla ilgilenen kişilerin koruyucu kıyafet giymemesi ve ekipmanlarının yeterince steril olmaması
• Yabani hayvanlar, kuşlar veya kemirgenler aracılığıyla bulaş
• Virüs bulaşmış yem, su veya otlar aracılığıyla bulaş
• Virüs bulaşmış yüzeylere temas edilmesi
• Karantina ve sağlık kontrolü yapılmadan yapılan hayvan nakilleri

Şap virüsü oldukça dirençlidir, yayıldığı alanda haftalarca kalabilir. Bu nedenle, yayılımı durdurmak için karantina uygulamaları, hayvan hareketlerinin kısıtlanması ve dezenfeksiyon önlemleri hayati önem taşır.

Şap Hastalığı Çeşitleri Nelerdir?

Şap hastalığının dünya genelinde tanımlanmış 7 farklı alt türü vardır. Bunlar:

• O
• A
• C
• SAT 1
• SAT 2
• SAT 3
• Asia 1

En yaygın olanı O alt türüdür. Genellikle şap salgınlarının çoğunluğundan sorumludur. Hayvanların bağışıklık sistemi her bir alt türü farklı tepkiler verebilir. Hayvanda bir alt türe karşı bağışıklık olsa da diğer alt türden yine etkilenebilir. Bu da hastalığın kontrol altına alınmasını ve tedavisini güçleştirebilir. 

Şap Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?

Şap hastalığı bir viral enfeksiyon hastalığı olduğu için net tanı için laboratuvar testleri gereklidir. Hayvanda:

• Ağız ve tırnaklarda su dolu kabarcıklar,
• Aşırı salya akıntısı,
• Topallık,
• Ani süt verimi düşümü gibi belirtiler varsa veteriner hekim, hayvandaki fiziksel belirtilerle ön tanı koyabilir.

Kesin tanı için enfekte olan hayvandan kan, doku ve salya örnekleri alınır ve laboratuvara gönderilir. En sık uygulanan tanı yöntemi ELISA adlı yöntemdir. Bu yöntem ile alt tür ayrımı yapılabilir. 

Tanı süreci boyunca alınan örneklerin, salgına neden olmaması için uygun bir şekilde toplanması ve taşınması gerekir. Pozitif tanı sonrası hızlıca karantina, dezenfeksiyon ve aşılama işlemleri başlatılır.

Şap Hastalığı için Uygulanan Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Şap hastalığının belli bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Tedavi, hastalığın kontrol altına alınmasını, semptomların hafifletilmesini ve bulaşmasını engellemeyi amaçlar. Bu bağlamda, veteriner hekim ilaç tedavisi ve destekleyici tedaviler uygulayabilir. 

Tedavi sürecinin en önemli adımı hastalığın sürüdeki diğer hayvanlara bulaşmasını önlemektir. Bu sebeple, enfekte hayvan hızlı bir şekilde karantinaya alınır, hayvan hareketleri kısıtlanır, bölge ve kullanılan ekipmanlar düzenli olarak dezenfekte edilir. 

Yara bölgelerinin bakımı ve hijyeni de oldukça önemlidir. Ağız ve ayak yaraları antiseptik solüsyonlarla düzenli olarak temizlenir. 

Aşı, hastalığı tedavi etmez ancak önlem yöntemi olarak kullanılır. Hastalığın yayılabileceği bölgelerde hayvanlar düzenli olarak aşılanmalıdır. Bu şekilde salgınların önüne geçilebilir. 

Şap Hastalığından Korunma Yolları Nelerdir?

Şap hastalığından korunmak için alınacak ilk ve en etkili önlem aşılamadır. Aşılama, özellikle salgın riski yüksek bölgelerde yaşayan hayvanlar için hayati önem taşır. Hayvan barınaklarının, ahırların, çiftliklerin ve kullanılan ekipmanların düzenli olarak dezenfekte edilmesi virüsün yayılma riskini azaltır. Ziyaretçilerin ve personelin çiftlik kıyafetlerini ve ayakkabılarını dış ortamla temas ettirmemesi sağlanmalıdır.

Enfekte hayvanların başka bölgelere taşınması yerine karantinaya alınması hastalığın yayılma riskini düşürür. Ayrıca, yeni alınan hayvanların sağlık kontrollerinin düzenli yapılması, kemirgen ve kuş kontrolünün yapılması, çiftlik sahiplerinin ve çalışanlarının düzenli olarak şap hastalığı hakkında bilgilendirilmesi de hastalıktan korunma yollarındandır.

Şap Hastalığı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Şap Hastalığı Kaç Günde Geçer?

Şap hastalığının belirtileri genellikle 7 ila 14 gün içinde gerilemeye başlar. Ancak bu süre hayvanın bağışıklık sistemine göre değişiklik gösterebilir. 

Şap Hastalığı Hangi Hayvanlarda Görülür?

Şap hastalığı sığır, koyun, keçi, domuz, manda ve yabani geviş getiren (geyik, antilop vs,) çift tırnaklı hayvanlarda görülür. 

Şap Hastalığı İnsanlara Bulaşır mı?

Şap hastalığı, insanlara son derece nadir bulaşan bir hastalıktır. İnsanlarda görülse bile genellikle hafif seyreder ve ciddi sağlık sorunlarına yol açmaz.