Melatonin Nedir? Ne İşe Yarar? Melatonin Faydaları Nelerdir?

Melatonin, uyku ile uyanıklık düzenini yani sirkadiyen ritmi kontrol eden, beyindeki epifiz bezi tarafından üretilip kan dolaşımına ve beyin omurilik sıvısına salınan bir hormondur. Uykuya dalmayı kolaylaştırır, bağışıklık sistemini güçlendirir, depresyon riskini azaltır, stresle başa çıkmayı kolaylaştırır ve kadınlarda adet döngüsünün düzenlenmesine yardım eder. Melatonin takviyesi, kısa süreli kullanımında vücudun doğal yollarla melatonin salgılamasına yardım eder.

Melatonin Nedir?

Melatonin, beyindeki epifiz bezi tarafından salgılanan ve uyku döngüsünü kontrol eden bir hormondur. Melatonin hormonu temel olarak beyinde, epifiz (pineal) bezinde üretilir. Epifiz bezi, beynin orta hattında, iki beyin lobu arasında, üçüncü ventrikülün yakınında yer alan küçük bir endokrin bezidir. Melatonin hormonu, vücudun sirkadiyen ritmini yani uyku ile uyanıklık döngüsünü düzenlemesine yardım eder. 

Melatonin üretimi triptofan, serotonin, melatonin biyokimyasal yolunu izler. Bu süreç, ışık-karanlık döngüsüne bağlı olarak hipotalamustaki “suprachiasmatic nucleus (SCN)” tarafından kontrol edilir. Karanlıkta üretim artar, ışıkta azalır. Gece ne kadar uzunsa epifiz bezi de o süre boyunca melatonin salgılar. Üretilen melatonin, kan dolaşımına ve beyin omurilik sıvısına salınır.

Melatonin Ne İşe Yarar?

Melatonin temel amacı ve görevi, vücudu uykuya hazırlık moduna geçirmektir. Melatonin, MT1 ve MT2 reseptörlerine bağlanıp uyarıcı sistemleri baskılayarak uykuya yardımcı olur.

Epifiz bezi, güneş battığında melatonin salgılamaya başlar ve hipotalamus ile etkileşime girerek kan basıncı, vücut ısısı, ruh durumu gibi vücut fonksiyonlarını uykuya hazırlık moduna geçirir. Ayrıca gözlerde retinayı dinlenme moduna geçirerek gözleri uykuya hazırlar. Hipotalamus beynin tabanında, beyin sapının üzerinde ve talamusun altında yer alan önemli bir beyin bölgesidir. Merkezi sinir sistemi ile endokrin sistem (hormonal sistem) arasında bir köprü görevi görmektedir.

Melatonin Faydaları Nelerdir?

Melatonin, uyku sağlığı açısından kritik öneme sahiptir. Düzenli ve yeterli uyku için melatonin gereklidir. Melatonin faydaları şunlardır:

• Uykuya dalmayı kolaylaştırır.
• Sirkadiyen ritmi (uyku-uyanıklık döngüsü) düzenler.
• Jet-lag ve vardiyalı çalışma nedeniyle yaşanan uyku sorunlarını azaltır.
• Antioksidan etkisiyle beyin hücrelerini korur.
• Kadınlarda adet döngüsünün düzenlenmesine yardım edebilir.
• Yaşlanma sürecini yavaşlatabilir.
• Depresyon, anksiyete ve kaygı bozukluğunu hafifletir.
• Tansiyonu düşürür.
• Bağışıklık sistemini güçlendirir.
• Mide yanması gibi şikayetleri azaltabilir.
• Baş ağrısını ve migren semptomlarını azaltır.

Melatonin Nasıl Artırılır?

Melatonin artırmanın en kolay ve doğrudan yolu, karanlıkta uyumaktır. Ayrıca yaşam tarzında yapılabilecek bazı değişiklikler ile melatonin salgılanma süreci uzatılabilir. Melatonin artırma yöntemleri aşağıdaki gibidir:

• Karanlıkta uyumak, özellikle geceleri düşük ışık kullanmak melatonin salgısını artırmaktadır.
• Mavi ışık, melatonin üretimini azaltacağından uyumadan birkaç saat önce telefon ve bilgisayar ekranına bakmamak melatonin salgılanmasını artırır.
• Aynı saatlerde uyumak, her gün aynı saatte yatağa girmek sirkadiyen ritmi ve dolayısıyla melatonin salgısını düzenlemeye yardımcı olur.
• Melatonin takviyesi kullanmak kısa süreli kullanıldığında uykuya dalma hızını artırır ve dolayısıyla doğal yollarla melatonin salgılanmasına yardımcı olur.
• Sabahları gün ışığına maruz kalmak, geceleri karanlığa maruz kalmak ve bunu düzenli yapmak, melatonin salgısını artırır.

Melatonin İçeren Besinler Nelerdir?

Melatonin içeren besinler vücutta melatonin seviyesini artırarak melatonin salgılanmasına yardım eder. Melatonin içeren besinler şunlardır:

• Vişne
• Kiraz
• Balık
• Yumurta
• Badem
• Barbunya
• Kuru fasulye
• Fındık
• Ceviz

Melatonin Eksikliği Nasıl Anlaşılır?

Melatonin eksikliği sirkadiyen ritim bozukluğu, gecikmiş uyku fazı sendromu ve insomnia (uykusuzluk) gibi sağlık sorunlarına neden olur ve uyku ile uyanıklık döngüsü bozulur. Gecikmiş uyku fazı sendromu, melatonin sinyalinin yattıktan 2 saat sonra başlaması ile karakterize bir uyku problemidir.

Melatonin Fazlası Zararlı mıdır?

Melatonin fazlalığı zararlıdır ve aşırı melatonin takviyesi kullanmanın neticesinde ortaya çıkabilir. Melatonin fazlalığı anoreksiya nervoza, sekonder hipogonadizm, polikistik over sendromu (PCOS) ve nadiren de olsa genetik bozukluklara neden olur. Yüksek dozda melatonin almak, gün boyu uykulu gezmeye neden olabilir. Melatonin takviyesi doktor kontrolünde kullanılmalı ve aşırı tüketiminden kaçınılmalıdır.

Melatonin Yan Etkileri Nelerdir?

Melatonin uzun dönem kullanılmamalıdır ve kısa dönem kullanıldığında güvenilir kabul edilmektedir. Melatonin yan etkileri aşağıdaki gibidir:

• Baş ağrısı
• Baş dönmesi
• İştahsızlık
• Mide bulantısı
• Gündüz uykusu
• Karın ağrısı
• İshal
• Gece idrar kaçırma
• Kabus veya gerçekçi rüya artışı
• Kısa süreli mental çöküş
• Baş dönmesi ve düşme riskinde artış

Melatonin hapı, kan pıhtılaşmasını yavaşlatan ilaçlar, antiepileptikler, doğum kontrol hapları, tansiyon, diyabet veya bağışıklık sistemi baskılayan ilaçlarla etkileşime girebilir, bu nedenle mutlaka doktor tavsiyesi veya kontrolü ile kullanılmalıdır. Melatonin hapı alkollü iken etkileri artabileceğinden alkolle tüketilmemelidir.

Melatonin ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Melatonin Hapı Nedir?

Melatonin hapı, beyinde epifiz bezi tarafından doğal olarak üretilen melatonin hormonunun laboratuvar ortamında üretilmiş sentetik formudur ve uyku düzenini desteklemek ve sirkadiyen ritmi düzenlemek için oral yolla tüketilir.

Melatonin Hapı Bağımlılık Yapar mı?

Melatonin hapı, uyku haplarından farklı olarak bağımlılık yapmaz ancak her durumda doktor kontrolünde ve kısa süreli kullanımı önerilmektedir.

Melatonin Hormonu ve Işık Arasındaki Bağlantı Nedir?

Epifiz bezi, karanlıkta daha fazla melatonin salgılar, geceleri karanlıkta uyku sırasında melatonin seviyesi yükselir, gün ışığında azalır.

Melatonin Nasıl Kullanılır?

Melatonin genellikle hap olarak tüketilir ve yatağa girme saatinden 2 saat önce su ile birlikte ağızdan alınır. Ayrıca çiğneyerek ya da dil altına konularak tüketilebilen formlarda da bulunabilir.

Melatonin Kaç Saat Uyutur?

Melatonin tüketildikten ortalama yarım saat sonra etki etmeye başlar fakat uykuda kalma süresi kişiden kişiye değişiklik gösterir. Uzun salınımlı melatonin 6-8 saat etki edebilir.

Melatonin Takviyesi Alırken Nelere Dikkat Edilmeli?

Melatonin takviyesi alırken dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:

• Melatonin takviyesi bir uyku ilacı değildir bir hormon takviyesidir ve doğru zamanlarda kullanılmalıdır.
• Yüksek dozlarda tüketilmemelidir gündüz uykusuna ve yorgunluğa sebebiyet verebilir.
• Baş ağrısı, baş dönmesi ve mide bulantısı gibi potansiyel yan etkilere neden olabilir.
• Uzun süreli melatonin kullanmadan önce mutlaka bir doktora danışmak gerekir.

En Doğal Melatonin Hangisidir?

En doğal melatonin, vücudun kendi ürettiği melatonindir. Melatonin salgısını artırmak için karanlıkta uyumak gerekmektedir. 

Melatonin Boy Uzatır mı?

Melatoninin boy uzamasına doğrudan etkisi olduğuna dair hiçbir bilimsel kanıt bulunmamaktadır.

Her Gün Melatonin İçilir mi?

Melatonin genellikle kısa süreli kullanımda güvenli kabul edilir fakat uzun süreli kullanımı önerilmemektedir. Melatonin takviyesini doktor kontrolünde kullanmak gerekir.

Melatonin Kaç Dakika Sonra Etki Eder?

Melatoninin etkisini gösterme süresi kişiden kişiye değişir ancak genellikle 30 dakika ile 1 saat arasında etki etmektedir.

Kimler Melatonin Kullanamaz?

Aşağıdaki kişilerin doktor kontrolü olmadan melatonin kullanmaması gerekmektedir:

• Otoimmün hastalığı olanlar
• Kan sulandırıcı, antikonvülzan (nöbet önleyici), antihipertansif veya antidepresan kullanan kişiler
• Karaciğer hastalığı veya epilepsi hastalığı olanlar
• Hamileler veya emziren anneler

Magnezyum ve Melatonin Birlikte Kullanılabilir mi?

Evet, magnezyum ve melatonin birlikte kullanılabilir. Magnezyum sinir sistemini rahatlatırken melatonin sirkadiyen ritmi düzenleyerek uykuya dalmayı kolaylaştırmaktadır. Ayrıca yapılan bazı çalışmalar magnezyum ile birlikte melatonin kullanmanın uyku kalitesini artırabileceğini öne sürmektedir.