ONLİNE İŞLEMLER
Monkeypox yani bilinen adıyla maymun çiçeği hastalığı ateş, halsizlik, ciltte kabarıklık ve kabuklanmaya neden olan bulaşıcı bir zoonotik hastalıktır. Bu hastalığa Poxviridae ailesindeki Orthopoxvirus cinsinin bir üyesi olan maymun çiçeği virüsünün neden olduğu bilinmektedir. Orthopoxvirus, insanlarda, memeli canlılarda, omurgalılarda ve eklembacaklılarda konakçı görevi görmektedir. Orthopoxvirus ile bağlantısı bulunan hastalıklar çiçek, sığır çiçeği, horsepox, camelpoks ve maymun çiçeğidir. Bunların arasında en çok bilinen çiçek hastalığına neden olan variola virüsüdür. Çiçek hastalığı etkin bir aşılama programı sayesinde 1980’li yıllarda etkinliğini yitirmiştir.
Maymun çiçeği hastalığı Batı ve Orta Afrika bölgesinde görülen ve bu bölge üzerinden dünyaya yayılım gösteren viral bir zoonotik hastalıktır. Maymun çiçeğinin klinik bulguları çiçek hastalığıyla benzerlik gösteriyor olsa da bulaş yönünden çiçek hastalığına nazaran daha az bulaşıcıdır. Çiçek hastalığına karşı geliştirilen aşılar monkeypox için de koruma sağlamaktadır.
Yapılan araştırmalar hastalığa neden olan virüsün ip sincapları, ağaç sincapları, gambiya keseli sıçanları, fındık fareleri, primatlar içerisinde bulunduğunu ortaya koymaktadır. Ancak buna yönelik çalışmalar devam etmekle birlikte hastalığın doğadaki dolaşım öyküsü henüz net olmamaktadır.
Maymun çiçeği ilk olarak laboratuvar hayvanları üzerinde yapılan bir araştırma sonucu 1958 yılında maymunlarda tanımlanmıştır. Hastalığın adı da buradan gelmektedir. İnsanlar üzerinde ilk olarak 1968 senesinde Demokratik Kongo Cumhuriyet’inde yaşayan 9 yaşında bir çocukta görülmüştür.
Maymun çiçeği virüsü (monkeypox) hayvanlardan insanlara enfekte olmuş hayvanın kanı yoluyla, vücut sıvısıyla, deri-mukoza lezyonlarıyla doğrudan temasla (yemek, ısırılmak vb.) geçmektedir. İnsandan insana bulaşma ise enfekte olmuş bir kişiyle veya o kişinin kullanmış olduğu (yatak, havlu vb.) nesneler aracılığıyla gerçekleşmektedir. Hastalığın damlacık yoluyla bulaştığı fakat bunun gerçekleşmesi için uzun süre yüz yüze (yakın) temasın olması gerektiği düşünülmektedir. Bu nedenle aynı evi paylaşanlar, iş vb. ortamlarda uzun üzere yan yana bulunanlar ve enfekte bireye temas eden sağlık çalışanları risk oluşturmaktadır.
Genel olarak maymun çiçeğinin bulaşma yollarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
Maymun çiçeği hastalığına yakalanmış anneden plasenta yoluyla bulaş gerçekleşebilir. Bu da doğumda ve sonrasında bebekte hastalığın görülmesine neden olabilmektedir. Ayrıca yakın temas yoluyla da anneden bebeğe hastalık geçmektedir.
Maymun çiçeği virüsünün belirtileri çiçek hastalığıyla benzerlik gösterse de çiçek hastalığına nazaran daha hafif seyretmektedir. Maymun çiçeği hastalığının kuluçka süresi 5-21 gün arasında değişmektedir. Hastalık ateş, yorgunluk, baş ağrısı, lenf düğümlerinin şişmesi, sırt-kas ağrıları ve halsizlik belirtileriyle kendini göstermektedir. Ciltte döküntü ateşin çıkmasından sonraki 1-3 gün içerisinde büyük oranda yüz, kol ve el bölgesinde başlamaktadır.
Maymun çiçeği virüsüne temas yoğunluğu, bireyin altta yatan farklı hastalıklarının olması hastalığın daha ağır geçmesine neden olabilmektedir.
Çiçek aşısı ülkemizde 1980 yılına kadar düzenli bir şekilde uygulanmıştır. 1980 öncesi doğan bireyler eğer çiçek aşısı yaptırmışlar ise maymun çiçeği hastalığına karşı belirli oranda (%85) korunmaktadırlar.
Virüs enfeksiyonlarına karşı geliştirilen bazı ilaçların maymun çiçeği hastalığının tedavisinde etkili olabileceği düşünülmektedir. İlaçlara ek olarak bireyde oluşan semptomları hafifletmek ve olası komplikasyonları önlemek/yönetmek için hastane ortamında destekleyici tedavilerin uygulanması gerekmektedir. Tedaviye yönelik planlanan tüm uygulamalar hastanın durumuna ve ek hastalıkların varlığına göre yapılmalıdır.