Özellikle sonbahar ayında sık görülen akut larenjitin en belirgin özelliği; ses kısıklığı. Kadın, erkek çoğu kişide rastlanan akut larenjitin sakıncalı olan tarafı ise çocuklarda görülmesi!


Boynun orta hattında yerleşmiş olan gırtlak (larenks), temel olarak konuşma ve solunum fonksiyonlarımızdan sorumlu organdır. Kıkırdaklar, kaslar ve mukoza yapısına sahip olan larenks anatomik olarak 3 bölgeye ayrılmıştır ve enfeksiyonlarında genelde her üç bölge de tutulur. Larenjit (gırtlak iltihabı), akut larenjit ve kronik larenjit şeklinde değerlendirilir. Akut larenjit tanım olarak enfeksiyöz nedenlere bağlı gırtlak iltihabıdır; boğaz ağrısı, öksürük, burun akıntısı gibi basit üst solunum yolu enfeksiyonları şikayetleri gösteren bir boğaz rahatsızlığıdır. En sık etken virüslerdir. Üst solunum yolları enfeksiyonlarının %20-25’inde larenjit gözükür. Daha çok kalabalık ortamlarda çalışan ve sesini kullanmak zorunda kalan kişilerde görülür. Özellikle üst solunum yolu enfeksiyonları oluşma riski yüksek olan mevsimlerde larenjit görülme sıklığı artar. Ayrıca en sık görülen sonbahar hastalıklarıdan biri olarak bilinir. Larenjitin etkenleri, enfeksiyonel ya da enfeksiyonel olmayan etkenler olarak sınıflandırılabilir. Enfeksiyon ile ilişkili etkenlerin başında virüsler gelir. Çoğunlukla üst solunum yolu enfeksiyonları gırtlak bölgesini tuttuğunda larenjit oluşmasına yol açar. Enfeksiyonel larenjit etkenleri arasında çok sık görülmese de mantarlar ve bakteriler de vardır. Enfeksiyonel olmayan larenjit etkenleri ise reflü hastalığı, sesin kötü kullanılması (aşırı bağırma, yüksek ses ile konuşma gibi) etkenler en sık görülen larenjit nedenleridir. Bunların dışında astım hastalarının kullandıkları spreyler, sigara, alkol ve madde kullanımı gibi etkenler de ses tellerinde tahrişe neden olarak larenjit yapabilir. Aşırı öksürük ve anestezi sırasında kullanılan entübasyon tüpünün gırtlak içerisine yerleştirilmesi gibi etkenler de larenjite neden olabilir. Akut larenjit her yaş grubunda görülebilir ve görülme sıklığı kadın ve erkekte eşittir.

ÇOCUKLARDA HAYATI TEHDİT EDİYOR
Hastalık; virüslerin larinks (gırtlak) mukozasında (gırtlağı döşeyen iç yüzey doku) titrek tüylü epitel hücrelerin içine girişi ile başlar. Virüsler hücre içi parazitidir. Bu özellikleri nedeniyle girdikleri hücre içinde çoğalma döngüsüne girerler ve sonuçta hücreler tahrip olarak dökülür. Bu dönemde mukozadan salgı başlar. Bakterilerin direnci kırılmış ortama yerleşmesiyle süper enfeksiyon gelişir. Bu patolojide özellikle çocuklarda dikkat edilmesi gereken nokta ses tellerinde (vokal kord) gelişebilecek ani ödemin hayatı tehdit etmesi ve ölümle sonuçlanabilmesidir.

FARKLI HASTALIKLARA İŞARET EDEBİLİR
Peki, akut larenjitte hangi belirti ve bulgular gözlenir? Polikliniğe hasta boğaz ağrısı, batma hissi, yanma, kuruluk, ses kısıklığı, tekrarlayan öksürük şikayeti ile gelir. Boğaz temizlenince ses biraz düzelir. Konuşma süresi uzadıkça ses kalitesi bozulur, bazen hiç çıkmaz. Ateş, halsizlik, eklem ağrıları, kırgınlık, burun akıntısı gibi üst solunum yolu enfeksiyon bulguları görülür. Bazen çok aşırı öksüren hastalarda ağızdan kan gelmesine rastlanabilir. Enfeksiyonun daha ilerlemesi ile trakeit (soluk borusunun yangısı) bulguları ortaya çıkar. Çocuklarda ses tellerindeki ödem nedeniyle hırıltılı solunum sesi ve buna bağlı solunum güçlüğü belirtileri ortaya çıkması tablonun ciddiyetini gösterir. Akut larenjit genellikle geçirilen bir üst solunum yolu enfeksiyonu sonrası ortaya çıkar. Üst solunum yollarının muayene bulguları tanıyı koydurur. Yapılan kulak burun boğaz muayenesinde larinks mukozası kırmızı ve ödemlidir. Larinks mukozasında kalınlaşmalar görülür ve üstü müköz salgı ile örtülüdür. Ses tellerinde değişik derecede kızarıklık, genişlemiş damarlar ve ödem görülür. Bu safhada ödem nedeniyle larinks girişi (glottis) daralır, ses kalitesi bozulur. Bakteriler olaya katılmışsa salgı pürülan (püylü) karakter gösterir. Hikaye, fizik muayene ve üst solunum yolu enfeksiyonu bulguları ve endoskopi hastalığın tanısında başvurulan yöntemlerdir. Ayırıcı tanıda gastroosefagial reflü, streptokoksik farenjit, alerjik rinit, sinüzit, miks ödem ve larinks kanseri düşünülmelidir.

SES İSTİRAHATİ GEREKİR
Akut larenjitin tedavisinde öncelikle sıvı alımının artırılması, ses istirahati gerekir; ağır vakalarda damar yolu ile 1-2 mgr/ kg kortikosteroid verilmelidir. Antibiotikler ve mukolitik ekspektoranlar (öksürük şurupları) klinik tabloda bakteriyel enfeksiyon bulguları kesinse tedavide kullanılır. Ayrıca yukarıda belirtilenlere ek olarak sigara ve alkol kesilir, yatak istirahati ve soğuk buhar uygulanır. Dekonjestant (bölgesel ödem giderici) ilaçlar mukozalarda kuruma ve rahatsızlığa neden oldukları için ve bu değişiklikler klinik durumu daha da zorlaştıracağından larenjit tedavisinde yeri yoktur. Solunum sıkıntısı hayatı tehdit edebilecek ciddi bir boyuta geldiğinde beklemeden boyuna kesi yaparak trakea ön duvarına geçici bir delik açmak gerekebilir. Zamanında önlem alınmazsa hasta kaybedilebilir. Tedavi ile birlikte özellikle ses kısıklığı şikayeti düzelmeyen hastalar 3-4 hafta sonra mutlaka kulak burun ve boğaz uzmanına başvurmalı ve endoskopik inceleme yapılmalıdır.