Kadınlarda ve Erkeklerde Kısırlık Nedenleri

İnfertilite (Kısırlık) Nedir?

İnfertilite, kadın veya erkek üreme sisteminde çocuk sahibi olmayı engelleyen yapısal, hormonal, fonksiyonel veya genetik bir bozukluğun sonucunda ortaya çıkan durumdur. Çiftlerin %60’ı 6 ay içinde, %85’i bir yıl içinde herhangi bir tıbbi yardım almadan gebe kalabilmektedir. Bir yılı geçen korunmasız ilişkiden sonra çiftlerde infertilite için araştırma yapılmalıdır. İnfertil çiftlerin %30’unda kadına ait faktörler, %30’unda erkeğe ait faktörler, %20’sinde ise hem kadına ait hem erkeğe ait faktörler bir arada bulunur. Bazı çiftlerde ise neden bulunamaz.

Fertilite (Doğurganlık) Nedir? İnfertilite Ne Zaman Meydana Gelir?

Hamileliğin oluşması birçok faktörün bir arada olmasını gerektiren karmaşık bir süreçtir. Hamile kalmak için sağlıklı bir yumurta ve sağlıklı bir sperm olması, spermin yumurtaya ulaşabilmesi için sağlıklı tüplerin varlığı, spermin yumurtayı dölleyebilme özelliğinin olması, embriyo (döllenmiş yumurtanın) gelişiminin iyi olması, gelişen embriyonun rahim duvarına tutunması için sağlıklı bir rahim ve normal hormon düzeyleri gerekmektedir. Bu faktörlerden birinde veya birden fazlasında bozulma varsa gebelik oluşmamakta ve infertilite sorunu ortaya çıkmaktadır.

Kadına Ait Kısırlık Nedenleri Nelerdir?

Yumurtalıklara ait faktörler

Anovulasyon yani yumurtlama problemleri infertilite nedenlerinin %5-25’ini oluşturur. Bir kadın 21 gün ile 35 gün arasında adet görüyorsa adetlerinin düzenli olduğu kabul edilir. Düzenli adet gören kadınlarda ayda bir kez yumurtlama meydana gelirken düzensiz adet görenlerde yumurtlama olmayabilir. Bir kadında yumurtlamanın olup olmadığı ultrasonografi (USG) ile yumurtlama takibi yapılarak veya serumda progesteron hormon düzeylerine (adetin 19. 21. ve 23. günlerinde) bakılarak tespit edilebilmektedir. USG de yumurtanın büyümediği veya tekrarlayan progesteron ölçümlerinin 3 ng/ml nin altında olması yumurtlamanın olmadığını gösterir.

Anovulasyon nedenleri

• Polikistik over sendromu: Hormonal bozukluğa bağlı olarak, adet düzensizliği, tüylenme, akne ve yumurtlamanın bozulması  ile karakterize doğurganlık çağındaki kadınlarda en sık görülen endokrinolojik problemdir. Polikistik Over Sendromunda, insülin direnci ve obezite sık görülür.
• Hipofizer bozukluk: Yumurtalık fonksiyonlarının olması için hipotalamus ve hipofizden bazı hormonların düzenli salgılanması gerekir bu hormonların eksik veya fazla salgılanması adet görmeme  veya  yumurtlamanın olmamasına  neden olur.
• Erken Ovaryan Yetmezlik: Erken menopoz olarak da bilinir. 40 yaşından önce yumurtalıklardaki yumurtaların tükenmesi ve buna bağlı olarak FSH yükselmesi ve adet görememeyle karakterizedir.

Tüplere (tubalara) ait faktörler
İnfertilite nedenlerinin %35’ini tüplere ait bozukluklar oluşturmaktadır. Yumurta ve sperm tubalarda buluşur ve burada döllenme olur. Aşağıdaki durumlarda tüplere ait yapışıklık olma ihtimali düşünülmelidir:

• Geçirilmiş pelvik (alt karın) veya abdominal operasyon öyküsü,
• Cinsel yolla bulaşan hastalık öyküsü (gonore, klamidya, mikoplazma gibi),
• Perfore apandisit öyküsü,
• Tekrarlayan alt karın bölgesinde ağrı,
• Rahim içi doku olan endometriumun diğer pelvik organlarda bulunması(tüpler, yumurtalıklar ve rahim duvarında) olarak tarif edilen endometriozis şüphesi
• Uterusa (rahime) ait faktörler
• Rahim içinde yer kaplayan 1,5 cm’den büyük endometrial  polip ,
• Rahim içinde myom bulunması veya rahim duvarında bulunan myomun rahim iç tabakasına bası yapması.
• Rahim içinde yapışıklık olması 
• Rahimin doğuştan gelen şekil bozuklukları veya rahim içerisinde geçirilmiş operasyonlara  bağlı oluşan şekil bozuklukları.

Metabolik problemler: Tiroid bezindeki problemler  (çok fazla veya çok az tiroid hormonu salgısı gibi), karaciğer rahatsızlığı, diyabet gibi rahatsızlıklar da kadında adet döngüsünü etkileyerek infertiliteye (kısırlık), neden olabilir.

İzah Edilemeyen İnfertilite Nedir?

İnfertil çiftlerin yaklaşık %10-15’inde yapılan testler ve değerlendirmeler sonrası infertiliteye neden olabilecek bir neden bulunamamaktadır. Bu duruma açıklanamayan infertilite denir. Bu çiftlerin problemi daha çok yumurta kalitesi, vücut içinde döllenme olmaması, genetik problemler veya tanı ve tedavisi zor olan sperm fonksiyon bozuklukları ile iişkili  durumlardır. Bu olgularda tıbbi tedavi veya inseminasyon (aşılamanın) tedavisinin başarısı sınırlıdır. 
Erkeklerde infertilite (kısırlık) sebepleri şunlardır:

• Sperm sayısının ve hareketinin azalması
• Spermin yapısal problemleri
• Menide hiç sperm hücresinin olmaması (Azospermi)
• Sperm kanallarının doğuştan yokluğu veya tıkanıklığı gibi sperm iletim sorunlarıdır
• Hormonal nedenler
• Testis iniş bozuklukları: Doğumda ya da doğumdan sonra gerçekleşen inmemiş testis
• Genetik hastalıklar
• Varikosel (testise giden damarların genişlemesi)
• Sifiliz, gonore gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar 
• Cinsel fonksiyon bozuklukları (sertleşme veya erken boşalma gibi)
• Kanser tedavisin nedeniyle radyoterapi/kemoterapi başta olmak üzere sperm üretimine etki eden ilaç kullanımı
• Şeker hastalığı, Aşırı sigara ya da alkol tüketimi

Erkek infertilite değerlendirilmesinde detaylı öykü alındıktan sonra ilk yapılması gereken test semen analizidir.

Medipol Mega Üniversite Hastanesi
Op.Dr. Sevinç Özmen
Kadın Hastalıkları ve Doğum / Tüp Bebek Merkezi
23 Şubat 2022