Sitede Ara

İshale Ne İyi Gelir? İshal (Diyare) Nasıl Geçer?

İshale Ne İyi Gelir? İshal (Diyare) Nasıl Geçer?

Halk arasında sık karşılaşılan bir sağlık problemi olan ishal, evde beslenme şeklinin düzenlenmesi ile genellikle kısa sürede atlatılmaktadır ancak geçmeyen ishalde mutlaka doktora görünmek gerekir. 

İshal (Diyare) Nedir?

İshal(diyare) gevşek, sulu veya sıvıya yakın şekilde, günde 3 kere veya daha fazla olacak şekilde sık sık tuvalete çıkma ile seyreden bir bağırsak rahatsızlığıdır. İshal, genellikle kısa süre içinde azalarak geçer ancak geçmeyen, uzun süreli ve şiddetli ishal, farklı hastalıkların habercisi olabilir. Uzun süren ishal neticesinde vücutta elektrolit ve sıvı kaybı yaşanabilir. Elektrolit, vücuttaki sıvılarda elektriği iletebilen maddelerdir ve asit, tuz ve bazdan oluşmaktadır. İshale mide bulantısı, kusma ve ateş eşlik ediyorsa viral veya bakteriyel bir sorundan şüphe edilebilir.

Zehirli İshal Nedir?

Enfekte olmuş besinlerin tüketilmesi sonucu, bağırsaklarda bulunan zararlı mikroorganizmaların çoğalmasıyla ortaya çıkan karın ağrısı, şişlik ve şiddetli sulu ishal ile seyreden bir hastalıktır. Zehirli ishale neden olan enfeksiyon, viral veya bakteriyel olabilir. Salmonella, e.coli, norovirus, rotavirüs gibi enfeksiyonlar en sık karşılaşılan enfeksiyon kaynaklı ishal nedenlerindendir. Hızla başlayan, şiddetli ağrı, mide bulantısı ve halsizlik ile birlikte görülen ishal için zaman kaybetmeden mutlaka doktora görünmek gerekmektedir.

İshal Türleri Nelerdir?

İshal (diyare), dışkılama sıklığının artması ve dışkı kıvamının daha sıvı hale gelmesi ile kendini gösterir ve ortaya çıkma nedenine göre çeşitlere ayrılır. İshal türleri şunlardır:

  • Akut İshal
  • Kronik İshal
  • Osmotik İshal
  • Sekretuar İshal
  • Enflamatuvar İshal
  • Motilite Bozukluğuna Bağlı İshal
  • Malabsorptif İshal
  • Ekssüdatif İshal

Akut İshal

En sık karşılaşılan ve genellikle birkaç gün süren ve müdahale gerektirmeksizin kendiliğinden geçen akut ishal, diğer ishal türlerine göre en hafif geçirilen ishal türüdür. Beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesi ile hızla kontrol altına alınabilir ve bağırsak düzeni eski haline geri dönebilir.

Kronik İshal

Üç hafta veya daha fazla sürebilen gün içerisinde sıkça ve sulu şekilde dışkıya çıkma ile kendini gösteren kronik ishal, birçok farklı sebebe bağlı ortaya çıkabilir. Akut ishalden farklı olarak kronik ishalin altında farklı bir sağlık sorunu bulunabilmektedir. Kronik ishal, enfeksiyonlar, inflamatuvar bağırsak hastalıkları (ibh), irritabl bağırsak sendromu (ibs), rutin olarak kullanılan ilaçlar, malabsorpsiyon sendromları veya endokrin ve metabolik nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Kronik ishal belirtileri aşağıdakilerden bazıları olabilir:

  • Şişkinlik
  • Gaz
  • Acil dışkılama ihtiyacı
  • Sürekli sıvı dışkılama
  • Kilo kaybı
  • Halsizlik
  • Besin emilim bozukluğuna bağlı vitamin eksiklikleri
  • Kronik ishal uzun sürerse;
  • Dehidratasyon
  • Elektrolit seviyelerinde azalma
  • Anemi

Osmotik İshal

Osmotik ishal, bağırsak lümeninde (bağırsak içindeki açıklıktır), emilemeyen moleküller gibi maddelerin çoğalması durumunda meydana gelen ishal türüdür. Emilemeyen ya da kötü emilen maddeler, bağırsakta kalarak suyu bağırsak lümenine çeker ve dışkı daha sulu hale gelir. Laktoz intoleransında laktozun emilmemesi veya kötü emilmesi sonucunda oluşan ishal, osmotik ishale örnek gösterilebilir. Osmotik ishal, besin emilmemesine bağlı ortaya çıktığı için yemek yenmediğinde ishal de durabilir veya azalabilir. Ağrısızdır ancak şişkinlik ve gaz görülebilir.

Sekretuar İshal

Sekretuar ishal, bağırsak mukozasından aşırı sıvı ve elektrolit salgılanması ile ortaya çıkan ishal türüdür. Sekretuar ishalde, su ve tuz geri emilmediği için dışkı sürekli sulu kalmaktadır ve netice olarak sodyum emiliminde bozulma gerçekleşir. Aç kalındığında azalmaz. Karın ağrısı yaşanmaz ancak belirgin sıvı kaybı olur. Sekretuar ishalin altında yatan nedenler mutlaka doktor kontrolünde tedavi edilmelidir.

Enflamatuvar İshal

Enflamatuvar ishalde, bağırsak mukozasında oluşan iltihaplanmaya bağlı mukoza hasarı gelişebilir ve dışkıya kan, mukus ve iltihap karışır. İltihaplanma yani enflamasyon mukozada hasara neden olur, bağırsakta emilim azalır ve sızma artar. Enflamatuvar ishal ateş, halsizlik, karın ağrısı ve krampla seyreden bir ishal türüdür. Aç kalındığında geçmez, mutlaka doktora görünmek gerekmektedir.

Motilite Bozukluğuna Bağlı İshal

Motilite tıbbi olarak hareket edebilme yeteneği demektir. Motilite bozukluğuna bağlı ishal, bağırsak hareketlerinin, olağandan hızlı veya yavaş gerçekleşmesi nedeniyle yaşanan ishal türüdür. Hipermotilite yani hızlı geçiş nedenli ishal, daha sık yaşanmaktadır; tüketilen besinler sindirilemeden hızlıca bağırsaktan geçerler. İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS), motilite bozukluğu kaynaklı ishale örnektir.

Malabsorptif İshal

Malabsorptif İshal, besin emiliminde bozukluk olması neticesinde yaşanan ishal türüdür. Besinler emilmediğinde sindirilmemiş olarak bağırsakta kalır ve mevcut suyu çeker ve buna bağlı olarak dışkı sulu olur. Besin emiliminin yetersiz olması demek protein, vitamin, yağ, mineraller veya karbonhidratların emilemediği anlamını taşır. Örneğin, çölyak hastalığındaki gluten hassasiyeti sonucu gelişen villus hasarı, malabsorptif ishale neden olabilir.

Ekssüdatif İshal

Ekssüdatif İshal, bağırsak mukozasında yani iç duvarında gelişen ülser (yara) veya inflamasyon (iltihaplanma) sonucu protein, mukus, plazma veya kan sıvılarının bağırsak içindeki açıklıklara (lümene) sızmasına bağlı gelişen ishal türüdür. Dışkıda kan ve mukus bulunabilir, karın ağrısı ve ateş görülebilir ve gece de devam edebilir.

İshal Neden Olur?

İshal, çoğunlukla kontamine olmuş yani parazitlerle veya bakterilerler kirlenmiş besinlerin tüketilmesi neticesinde yaşanan bir sık dışkıya çıkma problemidir. Bu besin su da olabilir, herhangi bir meyve ya da piştikten sonra kontamine olmuş bir yiyecek de olabilir. Laktoz intoleransı, çölyak hastalığı veya irritabl bağırsak sendromu gibi farklı bir sağlık sorununa bağlı olarak da gelişebilir. İshal nedenleri şunlardır:

  • Enfeksiyonlar: Bakteriler, virüsler, parazitler.
  • Besinler: Kirli su tüketimi, bozulmuş besinlerin tüketimi, aşırı yağlı veya baharatlı yiyecekler.
  • Antibiyotikler: Antibiyotikler bağırsak florasını (bağırsak ekosistemini) bozarak ishale neden olabilir.
  • Kronik hastalıklar: Laktoz İntoleransı, Çölyak Hastalığı, İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS), Crohn Hastalığı veya Ülseratif Kolit.
  • Stres: Yoğun stres ve psikolojik nedenler.
  • Hormonel sebepler: Tiroid rahatsızlıkları, Adet dönemindeki hormon değişimleri vb.
  • İlaçlar: Bazı ilaçlar yan etki olarak ishale sebep olabilir.

İshale Neden Olabilen Yiyecekler Nelerdir?

Bazı besinler bağırsak hareketlerini hızlandırabilir veya bağırsak florasını değiştirebilir. İshale neden olabilen yiyecekler şunlardır:

  • Baharatlar
  • Acı Biber
  • Kızartmalar veya çok yağlı besinler
  • Alkol
  • Şeker ürünleri (Sorbitol, mannitol vb.)
  • Kahve ve kafein içeren içecekler
  • Çiğ meyve ve sebzeler
  • Laktoz intoleransı olanlar için süt ve süt ürünleri
  • Çölyak hastalığı veya gluten hassasiyeti olanlar için gluten içeren besinler

İshale Neden Olan Enfeksiyonlar Nelerdir?

En sık görülen ishal nedenlerinden biri enfeksiyonlardır. İshale neden olan enfeksiyonlardan bazıları şunlardır:

  • Salmonella
  • E.coli (Koli Basili)
  • Campylobacter
  • Norovirus
  • Rotavirus
  • Adenovirus

 

Çocuklarda ve Bebeklerde İshal Neden Olur?

Çocuklarda ve bebeklerde ishal tıpkı yetişkinlerde olduğu gibi virüs, bakteri veya parazit gibi enfeksiyonlardan, antibiyotik kullanımından, gıda alerjilerinden ve bağırsak hastalıklarından kaynaklanabilmektedir.

Bebeklerde ishal nedeni bunlara ek olarak beslenme hataları ve diş çıkarma kaynaklı olabilmektedir. Bebeklerin anne sütü yanı sıra tükettiği ek formül mamanın fazla sulu olması, ek gıdaya geçerken bazı besinlerin bağırsağı zorlaması ve aşırı meyve suyu içerikli ürün tüketimi (armut ve elma suyu) ishale neden olabilmektedir. Ayrıca diş çıkarma dönemlerinde bebeklerde ishal görülebilmektedir.

Çocuklarda ishal stres kaynaklı olabilir. İlk kez sosyal ortama adım atan, örneği kreşe yeni başlayan çocuklarda alışma dönemlerinde stresten kaynaklanan ishal ile karşılaşılabilir.

İshal Belirtileri Nelerdir?

Günde 3 kere veya daha fazla gevşek ve sulu dışkılama genellikle ishaldir. İshal belirtileri aşağıdaki gibidir:

  • Sulu, gevşek ve sık dışkılama
  • Bağırsak hareketlerini kontrol edememe / Tuvaletini tutamama
  • Mide bulantısı
  • Karın ağrısı veya kramp
  • Ateş (Enfeksiyon varsa)
  • Gaz ve karında şişkinlik
  • Kusma (Viral bir durum var ise)
  • Mukuslu veya kanlı dışkılama (Enfeksiyon varsa)
  • Dehidratasyon (Sıvı kaybı)
  • Baygınlık hissi, halsizlik

İshalde Ne Zaman Doktora Gitmek Gerekir?

Genellikle ishal ev ortamında düzenli beslenme ve sıvı kaybının önlenmesi ile kendiliğinden azalarak geçen bir bağırsak hastalığıdır ancak bazı durumlarda zaman kaybetmeden mutlaka doktora başvurmak gerekir. Yetişkinler için ishale aşağıdaki durumlar da eşlik ediyorsa doktora başvurulması gerekmektedir:

  • Yüksek ateş
  • Dışkıda kan veya kırmızılık
  • Mide bulantısı
  • Kusma
  • Şiddetli karın ağrısı ve kramp
  • Sık aralıklarla durmaksızın dışkılama
  • 48 saatten fazla süren ishal
  • Bağışıklık sistemi düşük kişilerde şiddetli dışkılama
  • Özellikle hastalık bulaşma riskinin yüksek olduğu bölgelere seyahat sonrası ishal
  • İdrarda azalma, idrar yapamama

Bebekler ve çocuklar için ishale aşağıdaki durumlar da eşlik ediyorsa doktora gitmek gerekir:

  • Kusmayla birlikte ishal
  • Kilo ve iştah kaybı
  • İdrar yapamama
  • Tepkisizlik veya sürekli uyuma hali
  • 3 aydan küçük bebeklerde ishal

İshalin Nedeni Nasıl Teşhis Edilir?

İshalin nedenini doğru teşhis edebilmek için doktorunuzun bilmesi gereken aşağıdaki gibi bazı ayrıntılar bulunmaktadır:

  • İshalin süresi
  • Dışkının rengi
  • Dışkının kıvamı
  • İshale eşlik eden başka problemler
  • İlaç veya antibiyotik kullanımı
  • Tüketilmiş olan besinler, şüpheli gıda tüketimi
  • Riskli ülkelere seyahat durumu

Ayrıca doktor tarafından fiziki muayene gerekir ve bazı laboratuvar testleri de gerekmektedir. İshal teşhisi için istenebilecek laboratuvar testleri kan, idrar ve gaita (dışkı) içerebilir.

İshale Ne İyi Gelir?

İshalde en önemli şey beslenmenin kesilmemesidir. Hızla boşaltım yapıldığı için halsizlik, besin, sıvı ve elektrolit eksikliği yaşanabilir. İshale iyi gelen yöntemler şunlardır:

  • Sıvı ve elektrolit desteği: Su, hafif tuzlu ayran (tansiyon gibi bir durum yoksa) veya çorba tüketilebilir. Mide bulantısı nedeniyle sıvı alımı zorsa Oral Rehidratasyon Solüsyonu (ORS) kullanılabilir.
  • Beslenme: Aç kalmak yerine yağsız, hafif ve mideyi daha fazla zorlamayacak besinler tüketilmelidir.
  • Probiyotikler: Doktor önerisiyle probiyotik takviyen almak bağırsaklarda denge sağlayabilir.

İshali Kesen Yiyecekler Nelerdir?

İshalde beslenmeye devam edilmelidir. Başka bir sağlık sorunundan kaynaklanmayan ishalde doğru besinler tüketilerek ishal ile mücadele edilebilir. İshali kesen yiyecekler şunlardır:

  • Muz
  • Pirinç
  • Haşlanmış Patates
  • Beyaz Ekmek
  • Yoğurt (
  • Elma püresi
  • Tuzlu krakerler
  • Pişmiş Havuç

İshalken Ne Yenmez?

İshalde beslenmeye devam etmek gerekir ancak doğru besin öğeleri tüketilmezse ishal şiddetlenebilir veya azalmayabilir. Altında yatan başka bir sağlık sorunu yoksa ishalken aşağıdaki besinler tüketilmemelidir:

  • Süt ve süt ürünleri
  • Lifli sebzeler
  • Yağlı yiyecekler ve kızartmalar
  • Alkol
  • Kafein
  • Asitli içecekler

İshal Tedavisi Nasıl Olur?

İshalin tedavisi nedenine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Sıklıkla evde geçirilebilen bir hastalık olduğundan dengeli ve doğru beslenme ile atlatılabilir ancak altında farklı bir neden yatıyorsa öncelikle o durumu ortadan kaldırmak gerekir. İshal tedavisi aşağıdaki şekilde olabilir:

  • Hafif ishal, sıvı desteği alarak nişastalı ve az lifli beslenmeye devam ederek kolaylıkla yönetilebilir.
  • Enfeksiyona bağlı ishal, doktor kontrolünde tedavi edilmelidir. Hekim önerisi ile antibiyotik, prebiyotik takviye ve spazm giderici ilaçlar kullanılabilmektedir.
  • Gıda intoleransı kaynaklı ishalde sorun yaratan besin öğesi diyetten çıkarılır. Örneği Çölyak hastaları için gluten tüketimi durdurulur.

İshali Nasıl Önleyebilirim?

Sağlıklı ve dengeli beslenmek çoğunlukla akut ishali önlemede etkili olabilmektedir ancak viral ve bakteriyel enfeksiyonların neden olduğu ishal için dikkat edilmesi gereken bazı hususlar bulunmaktadır. İshali önleme yöntemleri şunlardır:

  • Hijyen kurallarına uyma: Elleri sabunla düzenli olarak yıkamak, özellikle tuvalet ve banyo gibi ortak alan kullanımında hijyeni ihmal etmemek ve okul çağındaki çocuklara el yıkama alışkanlığı kazandırmak.
  • Gıda Güvenliği: Süt ürünlerinin pastörize edilmiş olmasına dikkat etmek, iyi pişmemiş et, tavuk ve yumurta tüketmemek, dışarıdan alınan tüm sebze ve meyveleri iyice yıkayarak tüketmek, temiz içme suyu kullanımına dikkat etmek ve çeşme suyu kullanımını bırakmak.
  • Aşılama: Rotavirüs gibi ishale de neden olan hastalıklar için aşılanma bebeklerde ishali önlemek için etkilidir. Ayrıca hepatit A ve tifo aşıları da ishalle seyreden hastalıkların önlenmesinde etkili olabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Tehlikeli İshal Nasıl Anlaşılır?

İshal genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden ya da besin alışkanlığının düzene girmesi ile geçebilmektedir ancak bazı durumlarda tehlikeli olabilmektedir. Yüksek ateş, şiddetli bulantı, kusma ve karın ağrısı, dışkıda kan, baş dönmesi, halsizlik ve ağız kuruluğu ile devam eden ishal, tehlikeli ishal olarak düşünülebilir ve bu belirtilerden biri ya da birkaçı mevcutsa zaman kaybetmeden doktora gitmek gerekmektedir. İshal ile birlikte idrar sıklığında azalma ve idrarda kan (koyu renkli idrar) görülürse bu durumda da doktor kontrolü gerekir.

Şiddetli İshal Neden Olur?

Şiddetli ishal, normalden daha sık ve yoğun dışkıya çıkılması durumudur. Fazla sıvı ve elektrolit kaybı ile sonuçlanır. Şiddetli ishalin nedenleri aşağıdaki etkenler olabilir:

  • Bakteriyel Enfeksiyonlar
  • Parazit Enfeksiyonları
  • Önemli Viral Enfeksiyonlar
  • Zehirlenmeler ve Toksinler

Eğer yüksek ateş, şiddetli karın ağrısı, bulantı ve eşlik eden kusma, baygınlık hissi, ağız kuruluğu ve idrarda azalma varsa acilen doktora başvurulmalıdır.

İshalde Sıvı Kaybı (Dehidratasyon) Nasıl Önlenir?

İshal esnasında vücutta besin, sıvı ve elektrolit kaybı yaşanır buna dehidratasyon denir. İshalde sıvı kaybını önlemek için bol sıvı tüketmek, bebeklerde ishal sırasında sıvı kaybını önlemek için anne sütüne devam etmek gerekir. Sıvı tüketimi sadece su olarak değil ayran ve çorba gibi sıvı besinlerle de sağlanabilir. Eğer sıvı tüketimi bulantı vb. nedenlerle aksadıysa doktor kontrolünde Oral Rehidratasyon Solüsyonu (ORS) kullanımı tercih edilebilir. ORS, ishal sırasında kaybedilen elektrolit ve sıvıları telafi edebilmektedir.

İshalde Dışkı Renginin Anlamı Nedir?

Dışkı rengi, ishal nedeni ve durumu ile ilgili bir fikir verebilmektedir. Dışkı rengi kahverengi tonlarındaysa genelde sağlıklı kabul edilebilir ancak daha açık veya daha koyu olursa bazı durumların habercisi olabilir. İshalde dışkı renginin anlamları aşağıdaki gibidir:

  • Yeşil dışkı: Bakteriyel veya viral bir enfeksiyondan şüphelenmek gerekebilir. Ayrıca kullanılan bir ilaca bağlı olabilir.
  • Kırmızı dışkı: Dışkıda kan bulunabileceğine işaret eder ve ayrıca bazı enfeksiyonlarda da koyulma ve kırmızılaşma görülebilmektedir.
  • Açık kahverengi veya sarı dışkı: İshalde en sık görülen dışkı rengidir. Genellikle viral enfeksiyonlarda karşılaşılır.
  • Siyah dışkı: Üst gastrointestinal bölgede gelişen bir kanamanın habercisi olabileceği gibi anemi için kullanılan takviyelerin kullanımında da dışkı siyah olabilir.

Seyahat İshalini Önleme Yöntemleri Nelerdir?

Daha çok gelişmeye devam eden ülkelere seyahat bireylerde yaşanır. Kirli su veya besinlerin tüketilmesi sonucu çoğunlukla bakteriyel şekilde meydana gelmektedir fakat bakteriyel veya virüs kaynaklı da olabilir. Seyahat ishalini önleme yöntemleri şunlardır:

  • Güvenilir içme suyu kaynağından veya korumalı kapaklı şişeden su tüketmek
  • Besinlerin hijyenine dikkat etmek
  • Tüm gün ama özellikle yemek öncesi ve sonrası el hijyen kurallarına dikkat etmek
  • Aşılama, özellikle belirli ülkelere giriş çıkışlar öncesi

Türk Kahvesi İshali Keser mi?

Türk kahvesinin ishali kesme etkisi tıbbi olarak doğrulanmamıştır ve aksine kafein içeren maddelerin, bağırsak hareketini artırma etkisi bulunmaktadır.

Maden Suyu İshali Keser mi?

İshal süresince maden suyu tüketmek, ishal nedeniyle kaybedilen sıvı ve elektrolitleri telafi etmeye yardımcı olabilir. Özellikle sade maden suları tercih edilebilir.