Efor Testi Nedir, Nasıl Yapılır?

Kalp ve damar sağlığını değerlendirmek için uygulanan efor (treadmill) testi, fiziksel aktivite sırasında kalp fonksiyonlarını ölçen önemli bir tanı yöntemidir. Genellikle koşu bandı ya da sabit bir bisiklet üzerinde kademeli olarak arttırılarak uygulanan efor testine, hem mevcut kalp-damar sorunlarını ortaya çıkarmak hem de olası riskleri belirlemek için başvurulur. 

Efor Testi Nedir?

Efor testi, kalp-damar sisteminin fiziksel aktiviteye verdiği tepkileri ölçmek için uygulanan, oldukça yaygın bir kardiyolojik tanı yöntemidir. Tıpta "egzersiz stres testi" ya da "treadmill testi" olarak da bilinir. Efor testi ile kişinin fiziksel olarak kontrollü bir şekilde zorlanması sağlanarak bu sırada kalbin elektriksel aktivitesi (EKG), kalp atım hızı ve kan basıncı eşzamanlı olarak takip edilir.

Efor testinin uygulanmasındaki temel amaç; kalbe yeterli oksijen gidip gitmediğini öğrenmek, göğüs ağrısı, ritim bozuklukları ve tansiyon değişimlerini gözlemlemektir. Ayrıca gizli kalp-damar hastalıklarını da teşhis etmektir. Çünkü gizli olan bu hastalıklar, sadece efor altında, yani kalbin daha fazla çalışmak zorunda kalması durumunda belirti verebilir. Bu nedenle, efor testi hem riskleri görmek hem de tanı koymak için kardiyolojide oldukça değerli bir yöntemdir.

Bilgi ve Randevu Almak İçin Formu Doldurun

Efor Testi Türleri Nelerdir?

Hastaların sağlık durumu, hastalıkları, yaşı ve fiziksel kapasitelerinin farklı olması sebebiyle çeşitli efor testi türleri bulunmaktadır. Her bir test türü, kalbin efor altındaki fonksiyonlarını farklı yollarla gözlemlemeyi amaçlar. Bazı testlerde hasta fiziksel olarak efor sarf ederken, bazı testlerde ise ilaç yardımıyla kalp zorlanır. En yaygın kullanılan efor testi türleri şunlardır:

Treadmill Efor Testi (Kardiyak Stres Testi-Elektrokardiyogram Efor Testi)

Bu en yaygın kullanılan efor testi türüdür. Hasta, bir koşu bandı (treadmill) ya da bazen sabit bir egzersiz bisikleti üzerinde hareket ettirilir. Bu sırada kalp ritmi, EKG kaydı, nabız ve kan basıncı düzenli aralıklarla ölçülür. Test, genellikle "Bruce Protokolü" adı verilen kademeli hız ve eğim artışına dayalı bir programa göre yürütülür.

Miyokard Perfüzyon Sintigrafisi (Nükleer Efor Testi-Nükleer Stres Testi)

Halk arasında talyum testi olarak bilinir. İlaçlı ve eforlu olarak uygulanabilir. Kan akışını gösteren radyoaktif maddeler (genellikle Talyum-201 ya da Teknesyum-99m) damar yoluyla verilir. Efor testi sırasında (koşu bandı veya ilaçla) kalbin durumu özel kameralarla görüntülenir.

Kardiyopulmoner Egzersiz Testi (CPET-VO₂ Max Testi)

Bu test ile kalbin yanı sıra hastanın solunum sistemi de değerlendirilir. Hastaya maske takılarak egzersiz sırasında oksijen alımı ve karbondioksit verimi ölçülür.

Ekokardiyogram Efor Testi

Efor testi ile ekokardiyografi (kalp ultrasonu) yöntemini birleştirilerek yapılan tanı yöntemidir. Gastaya önce fiziksel efor (genellikle koşu bandı) uygulanır, ardından efor öncesi ve sonrası kalbin görüntüleri ekokardiyografi ile alınarak kalp değerlendirilir.

Dobutamin Stres Ekokardiyogramı

Fiziksel egzersiz yapamayan hastalarda, kalbin efor sırasında vereceği tepkileri ölçmek için uygulanır. Dobutamin adlı bir ilaç kullanılarak kalp hızlandırılır ve kalp, egzersiz yapıyormuş gibi "stres" altına alınır. Bu sırada kalbin ultrason görüntüleri alınarak değerlendirme yapılır.

Hangi Durumlarda Efor Testi Yapılır?

Efor testi, genellikle fiziksel aktivite sırasında ortaya çıkan kalp problemlerini tespit etmek amacıyla yapılır. Ancak birçok nedenle efor testi istenebilir. Efor testi sadece belirti gösteren hastalarda değil, belirti göstermeyen ancak risk taşıyan bireylerde de erken tanı amacıyla kullanılabilir. 

Efor testinin sıklıkla tercih edildiği başlıca durumlar şunlardır:

• Kalp krizi riski
• Göğüs ağrısı şikâyeti
• Koroner arter hastalığı şüphesi
• Daha önce geçirilen kalp krizinin takibi
• Anjiyografi ve stent sonrası kontrol
• Bypass ameliyatı sonrası izlem
• Ritim bozukluğu (aritmi) şüphesi
• Bayılma, baş dönmesi ve nefes darlığı şikayetleri
• Sporcu sağlığı değerlendirilmesi
• Cerrahi operasyon öncesi risk değerlendirilmesi
• Kardiyak risk taşıyan kişilerin düzenli takibi
• Nedeni bulunamayın hipertansiyonun değerlendirilmesi
• Efor kapasitesinin belirlenmesi

Efor Testi Kimlere Yapılır?

Efor testi, kardiyolojik check-up kapsamında hiçbir sıkıntısı olmayan kişilerde değerlendirme amacıyla uygulanabildiği gibi, aile öyküsünde kalp-damar hastalığı bulunan, kalp krizi geçirmiş ya da ameliyat olmuş kişilere de yapılabilmektedir. Efor testi, yalnızca mevcut şikâyetleri değerlendirmekle kalmaz, aynı zamanda henüz belirti göstermeyen ancak risk taşıyan kişilerde de erken tanı koymaya yardımcı olur.

Efor testinin uygulanabileceği çok geniş bir hasta grubu vardır. Bu gruplar şunlardır:

• Daha önce kalp krizi geçirmiş, stent takılmış ya da bypass ameliyatı olmuş hastalarda, kalbin fiziksel performansını değerlendirmek ve tedavinin etkisini izlemek için yapılabilir.
• Göğüs ağrısı çeken hastalarda kalp damarlarında tıkanıklık ya da daralma olup olmadığını anlamak için uygulanabilir.
• Bariz belirtiler olmasa da kalp damar hastalığı riski taşıyan kişilere uygulanır. Bu kişilerde şu durumlar görülebilir: ailede erken yaşta kalp krizi öyküsü, sigara kullanımı, hipertansiyon, diyabet, yüksek kolesterol, obezite, hareketsiz (sedanter) yaşam ve kronik stres
• Spor ya da günlük aktiviteler sırasında çarpıntı, nefes darlığı, baş dönmesi veya bayılma gibi semptomlar yaşayan kişilerde uygulanabilir.
• Ritim bozukluğu (aritmi) şüphesi olanlar kişilere uygulanabilir.
• Büyük cerrahiler öncesinde, özellikle yaşlı kişilere ya da kalp hastalığı riski taşıyan hastalara uygulanabilir.
• Profesyonel veya amatör düzeyde spor yapan kişilere değerlendirme amacıyla uygulanabilir.
• Uzun süreli ilaç tedavisi alan hastaların günlük yaşam efor kapasitesini ölçmek ve doz ayarlaması yapabilmek için uygulanabilir.

Efor Testi Öncesi Yapılması Gerekenler Nelerdir?

Efor testinin doğru sonuçlar verebilmesi için öncesinde dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar vardır. Yapılan hazırlıklar ile hem testin kalitesi arttırılır hem de test sırasında yaşanabilecek olası risklerin önüne geçilmesi sağlanır. Bu hazırlıklar şunlardır:

• Testten en az 2 saat önce yemek yenmemesi tavsiye edilir.
• Rahat hareket etmeye uygun, spor kıyafetler tercih edilmelidir.
• Hekime düzenli olarak kullanılan ilaçlar ve önceki EKG sonuçları hakkında bilgi verilmelidir.
• Kafein içeren içeceklerden (kahve, çay, enerji içeceği, kola vb.) uzak durulması gerekir.
• Erkek hastalar göğüs kıllarını tıraş yaparak gelmelidir.
• Hipertansiyonu ve diyabeti olan hastaların ilaçları doktor kontrolünde test öncesinde verilebilir.

Efor Testi Nasıl Yapılır?

Efor testi öncesinde hasta detaylı bir kardiyolojik muayeneden geçer. Daha sonra 10–12 adet elektrot, EKG cihazına bağlanmak üzere hastanın göğüs bölgesine yerleştirilir. Test başlamadan önce hastanın istirahat halindeki EKG kaydı ve kan basıncı (tansiyon) ölçülür. Bu değerlendirme, test sırasındaki değişikliklerin daha iyi yorumlanabilmesi için gereklidir.

Test, genellikle koşu bandı (treadmill) üzerinde yürüyüşle başlatılır. Bazı merkezlerde sabit bisiklet de kullanılabilir. Testte Bruce Protokolü adı verilen, 3 dakikalık kademelerle yürüyüş hızı ve eğimin arttığı bir program uygulanır.

Test sırasında hastanın; EKG’si anlık olarak izlenir, kan basıncı düzenli olarak ölçülür, kalp atım hızı takip edilir ve semptomları incelenir. Ortalama 15 dakika süren, oldukça kısa bir testtir. Testin bitiminden sonra hasta dinlendirilir. Koşu bandı durdurulur ve hasta oturtulur ya da yatırılır. EKG kaydı 5–10 dakika boyunca izlenmeye devam edilir. Test bittikten sonra kardiyoloji uzmanı tarafından sonuçlar değerlendirilir.

Efor Testi Sonuçları Nasıl Yorumlanır?

Efor testi sırasında toplanan veriler; kalp ritmi (EKG), kan basıncı, kalp hızı, hastanın şikâyetleri ve egzersiz süresine göre detaylı şekilde değerlendirilir. Bu noktada;

• EKG değişiklikleri,
• Egzersiz süresi,
• Efor kapasitesi,
• Kalp atım hızı,
• Nabız düzeyi,
• Kan basıncı,
• Ritim bozuklukları (aritmiler) ve
• Semptomlar değerlendirilerek kişinin kalp damar hastalığı riski ya da olası kalp problemleri tespit edilir.

Sonuç raporunda genellikle şu ifadeler vardır: 

• Pozitif Efor Testi: Şüpheli veya yüksek riskli bulgular saptanmıştır, ileri tetkik gerekebilir (anjiyografi, sintigrafi, eforlu eko vb.).
• Negatif Efor Testi: Test boyunca herhangi bir bulguya rastlanmamıştır. Kalp sağlığı açısından sıkıntı yoktur.
• İnkonklüzif (Yetersiz): Testin bir sonucu yoktur; hasta başka yöntemlere yönlendirilebilir.

Efor Testi Hangi Durumlarda Risklidir?

Efor testi genellikle güvenli bir yöntem olsa da bazı durumlarda risk oluşturabilir. Özellikle son bir hafta içinde kalp krizi geçirmiş, ciddi ritim bozukluğu olan, kontrolsüz hipertansiyonu bulunan ya da ciddi aort darlığı gibi yapısal kalp hastalıkları olan kişilerde efor testi yapılması önerilmez. Ayrıca ileri derecede akciğer hastalığı, kontrolsüz kalp yetmezliği, hamilelik, kanser, ağır kansızlık veya ciddi enfeksiyon varlığında da test riskli olabilir. 

Efor Testi ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Efor Testi Kaç Dakika Sürer?

Ortalama 15 dakika sürer. Hastanın egzersiz kapasitesine göre bu süre daha kısa ya da uzun olabilir.

Kadınlarda Efor Testi Nasıl Yapılır?

Efor testi kadınlarda ve erkeklerle aynı şekilde yapılır.

Efor Testi Normal Değerleri Nedir?

HR değeri 60-100 arasında olmalıdır. Ayrıca 9 MET ve üzeri iyi kabul edilir.

Efor Testi Pozitif Ne Demektir?

Kalp damar hastalığına dair bulguların saptandığını ifade eder.

Efora Girerken Ne Yapmalı?

Rahat kıyafet ve spor ayakkabı giyilmeli, testten 2–3 saat önce hafif yemek yenmeli, düzenli ilaçlar ve sağlık durumu doktora bildirilmelidir.

Efor Yüzde Kaç Olmalı?

Testin geçerli olması için hedef kalp hızının en az %85’ine ulaşmak gerekir. Bu oran yaşa göre hesaplanır.

Doktor Neden Efor Testi İster?

Göğüs ağrısı, çarpıntı, nefes darlığı gibi şikâyetleri değerlendirmek; kalp damar tıkanıklığını veya ritim bozukluğunu saptamak amacıyla ister.

Efor Testinde Yorulmak Normal mi?

Evet. Hafif yorgunluk, terleme, nefes hızlanması beklenen durumlardır. Ancak aşırı yorgunlukta test sonlandırılır.

Efor Testinde Kalp Hızı Kaç Olmalı?

Kalp hızı ölçülürken uygulanan bir formül vardır. Bu formül: (220 – yaş) × %85 olarak hesaplanır. Örneğin 50 yaşında bir kişi için hedef kalp hızı yaklaşık 145’tir.

Efor Testine Aç mı Gidilir Tok mu?

Testten 2–3 saat önce hafif bir öğün alınmalı. Aç veya çok tok olunması önerilmez.

Efor Testinde Ritim Bozukluğu Belli Olur mu?

Evet. Test sırasında gelişen ya da artan ritim bozuklukları EKG ile tespit edilebilir.

Eforda Çökme Ne Anlama Gelir?

Egzersiz sırasında tansiyon düşmesi, bayılma hissi veya kalp hızında ani yavaşlama durumudur.

Efor Testinde METs Nedir?

MET (Metabolik Eşdeğer), egzersiz yoğunluğunu gösteren ölçü birimidir. Yüksek MET değeri, iyi kondisyon ve kalp sağlığına işaret eder.

Efor Testinde Kıyafet Çıkarılır mı?

Sadece göğüs bölgesine EKG elektrotları yerleştirileceğinden üst kıyafet çıkarılabilir.

Efor Testinden Önce Sigara İçilir mi?

Hayır. Testten en az 12 saat önce sigara içilmemelidir; çünkü kalp hızını ve damarları etkiler, sonuçları yanıltabilir.

Efor Halinde Tansiyon Kaç Olmalı?

Egzersiz sırasında sistolik (büyük) tansiyon 160–220 mmHg aralığında artabilir. Diyastolik (küçük) genellikle sabit kalır veya hafif artar.

Efor Testi Öncesi Tıraş Olmak Gerekir mi?

Evet, efor testi öncesinde özellikle erkeklerde göğüs bölgesindeki kılların tıraş edilmesi gerekebilir.