ONLİNE İŞLEMLER
Serebral Palsi, anne karnında, doğum sırasında veya 2 yaşından önce beyinde meydana gelen zedelenme yüzünden yaşanan duruş ve hareket güçlüğü hastalığıdır.
Bebeğin erken doğması, anne adayının tansiyon düzensizlikleri, kan uyuşmazlığı yaşanması, doğum sırasında bebeğin oksijen eksikliği çekmesi gibi faktörler bu hastalığa sebebiyet verebilmektedir. Oluşmuş hasar geri döndürülememekle beraber çoğu hastalıkta olduğu gibi erken tanı ve tedavi çocuğun becerilerini geliştirebilmesi açısından mühimdir.
Serebral Palsi; doğum öncesi, doğum sırasında ya da doğum sonrasında beyne oksijen gitmemesi sonrasında oluşan kas kontrol yetersizliği olarak bilinmektedir.
Serebral, beyne ait anlamına gelmektedir (serebrum: beyin), palsi (palsy) ise kaslarda paralizi olması, felç olması demektir. Beyne ait herhangi bir hasardan dolayı vücut kas-kontrol sisteminin bozulması olarak özetlenebilmektedir.
Serebral palsinin en önemli ve başlangıç bulguları hareket ve postür (duruş) bozuklukları olsa da, yutma güçlüğü, konuşma-işitme-görme bozuklukları, zihinsel fonksiyonlarda gerilik ve nöbetler de sıklıkla hastalığa eşlik etmektedir.
Hastalığın nedenini her zaman saptamak mümkün olmayabilmektedir. Nedenlerin ortak noktası beyin hasarı gelişmesi ve bu hasarın ilerlememesidir.
Doğum öncesi annenin hamilelik sırasında geçirdiği enfeksiyon hastalıkları, anne-bebek arasında kan uyuşmazlığı, doğum esnasında bebeğin oksijensiz kalması (geç nefes alması ve morarması), erken doğum, düşük doğum ağırlıklı doğumlar nedenler arasında sayılabilmektedir.
Doğum sonrası enfeksiyonlar, kafa travmaları, beyin içi kanamalar benzer tabloya sebep olabilmektedir. Son yıllarda gelişmiş ülkelerde yenidoğan bakımındaki ilerleme ve yenilikle yenidoğan kayıplarının azalmasına sebep olurken, prematüre ve çok düşük ağırlıklı bebeklerin sayısının artması serebral palsi açısından riskli bebeklerin de artmasına neden olmaktadır.
Serebral palsi şüphesi ile değerlendirilen çocukta detaylı öykü ve fizik muayene oldukça önemlidir. Normal gelişim basamaklarını tamamlamaması yada geç tamamlaması, kas sertliğinin artışı yada azalışı, duruşu, el koordinasyonu, kavrama kabiliyeti, ek işitsel, görsel yada davranışsal problemler, nöbet geçirmesi önemli belirtilerdir.
Beynin MR ile görüntülenmesi, EEG, metabolik ve genetik testler tanı için yardımcı olabilecek tetkiklerdir. İlk iki yıl içerisinde genellikle tanı konur ancak hafif bulguları olan çocuklarda tanı gecikebilmektedir.
Serebral palsinin erken teşhisi erken rehabilitasyon başlanması açısından çocuğun gelişimine katkıda bulunacaktır. Tedavi ise hastanın yaşına ve fonksiyonel durumuna göre değişmektedir.
Tedavi sürecinde hekimin tedavideki hedefleri, ailenin beklentileri, sosyo-kültürel parametreler ve kaynaklar dikkatli belirlenmelidir. Birçok farklı uzmanlık alanının tedavinin farklı süreçlerinde yaklaşımını gerektirmektedir.
Tedavide; fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı, ortopedist, nörolog, beyin cerrahı, fizyoterapist, iş-uğraşı terapisti, konuşma terapisti, ortotist, psikolog, sosyal hizmetler uzmanı gibi birçok kişinin multidisipliner katkısı olmaktadır. Serebral palsinin neden olduğu fonksiyonel kayıpların tedavisi maalesef ki kısa süreli değildir. Beyindeki hasar ilerleyici olmamakla beraber oluşan hareket zorlukları ömür boyu tedaviyi gerektirebilmektedir.
Tedavi sürecinde belirtilen uzman doktorlarla rehabilitasyon ekibinin birlikte hareket etmesi gerekmektedir. Çocuğun mevcut problemleri ve var olan motor gelişim düzeyi belirlendikten sonra uygun olan tedavi her bir çocuk için ayrı ayrı planlanması gerekmektedir.
Özellikle nöbet problemi olan çocukların uzman nörolog kontrolünde tedavilerini özenle takip etmeleri gerekmektedir. Hastanın geçireceği yeni nöbetler, beyindeki mevcut hasarı olumsuz etkilemektedir. Ayrıca, ilaç tedavileri arasında spastik kaslara yönelik kullanılan ilaçlardan da faydalanılmaktadır.
Lokal olarak spastik kaslara uygulanmaktadır. Tedavi etkinliği geçici olmakla birlikte etkin doz ayarlanabilir, kolay uygulanabilir ve rehabilitasyonu kolaylaştırıcı etkilerinden dolayı sıklıkla başvurulabilmektedir.
Deformite gelişmesini önlemek, oluşmuş deformiteleri tedavi etmek, istenmeyen hareketleri engellemek, yürüme ve dik pozisyonda kalmak, ağrıyı azaltmak gibi birçok farklı amaç için kullanılmaktadır. Ayak-ayak bileği ortezi (AFO), yürüteçler (walker), el ve el bileği için ateller en sık reçete edilenler arasında yer almaktadır.
Rehabilitasyon tedavi sürecine erken başlanması önerilmektedir. Rehabilitasyon ekibinin içerisinde öncelikle çocuğun ailesiyle birlikte yer alması önerilmektedir. Aile yakınlarının önerilere dikkatle uyarak, egzersiz programlarında ve tedavinin diğer basamaklarında ekibe yardımcı olmaları çok önemlidir. Çocuğun gelişimsel dönemlerine göre farklı hedefler koyarak tedavi şekillenmektedir.
Normal gelişim evreleri takip edilerek çocuğun baş kontrolü, dönmesi, oturması, emeklemesi, yürümesi, kollarını fonksiyonel olarak kullanması gibi hedefler doğrultusunda farklı egzersiz programları uygulanmaktadır. Konvansiyonel (geleneksel) rehabilitasyon egzersizlerinin yanı sıra bobath, vojta, rooth, zorunlu kullanım terapisi, iş-uğraşı terapisi gibi yöntemler çocuğun ihtiyacına göre tedavide yer alırlar.
Serebral palsili çocukların motor gelişimlerinde en önemli hedef çocuğun yürümesidir. Robotik yürüme cihazları (lokomat) yürüme yeteneğini kısmen veya tamamen kaybetmiş hastalarda yürüme yeteneğinin kazanılmasında ve doğru yürüme paterninin öğrenilmesinde yardımcı olmaktadır. Yürüme bandı üzerinde kayış ve destekle ayağa kaldırılan çocuk, robot yardımıyla ya da yardımsız bir şekilde yürütülmektedir.
Tamamlayıcı tedavi olarak rehabilitasyon programının içerisinde kullanılabilen bir yöntemdir. Ayak tabanından bileğe kadar olan alana uygulanan manipülatif hareketlerle ilgili organın sinirlerinin uyarımı prensibine dayanmaktadır.
Bazı durumlarda, özellikle ciddi kas spazmları veya eklem kontraktürleri (eklemlerin hareket kabiliyetinin azalması) söz konusu olduğunda cerrahi müdahaleler gerekebilmektedir.
Konuşma, dil ve yutma sorunlarını ele almaktadır. Bu terapi, iletişim becerilerini ve oral motor becerileri geliştirmeyi hedeflemektedir.
Serebral palsi çocuğu yaşam boyu etkilemektedir. Ancak beyindeki hasar ilerleyici değildir. Çocuk büyüdükçe etkileri daha fark edilir hale gelmektedir. Böyle durumlarda tedavi süreci karmaşıklaşabilmektedir. Eklemlerde şekil bozuklukları, kontraktür (eklem sertlikleri), kas kısalıkları ilerleyen dönemlerde karşılaşılan diğer sorunlar arasında yer almaktadır.
8 Ocak 2024